|
Αγαπητέ αναγνώστη,
Ακριβώς όπως η ζωή δεν σταματάει κατά τη διάρκεια των χριστουγεννιάτικων γιορτών αλλά αποτελεί ένα ιδιαίτερο μέρος της, έτσι και το παρόν κείμενο θέλει να μιλήσει για ενα χαρακτηριστικό των ανθρώπων ως μέρος του τί έιναι να είναι κανείς άνθρωπος, την δύναμη και την αδυναμία (το ίδιο νόμισμα με τις δύο του όψεις). Έχω συζητήσει σε προηγούμενα κείμενα το πώς ανάλογα με την ταυτότητα που υιοθετεί ο καθένας, προβάλλει στον άλλον ή σε άλλες ομάδες- συνειδητά ή ασυνείδητα- τα στοιχεία εκείνα του εαυτού του που θεωρεί ότι δεν ταιριάζουν στην συγκεκριμένη ταυτότητα. Έτσι, ένας άνθρωπος που θεωρεί τον εαυτό του ευγενή και πράο, δεν θα βρίσει εύκολα ή δεν θα είναι απότομος σε κάποιον άλλο και θα ενοχληθεί ιδιαίτερα αν κάποιος άλλος το κάνει, ειδικά προς εκείνον. Αυτό αφορά στην περσόνα, στην εικόνα ενός ανθρώπου. Αν δεχθούμε όμως ότι οι εκφάνσεις του σύμπαντος είναι δυικές, δηλαδή καθε τί υπάρχει μαζί και σε σχέση με το αντίθετό του, τότε καταλαβαίνουμε ότι όλοι έχουμε τα πάντα μέσα μας σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό και σαν πιθανότητα. Άρα όταν κάποιος θεωρεί ότι έχει μόνο ενα χαρακτηριστικό, τότε αρνείται την ύπαρξη και- πιο σηματικά- την σχέση που έχει με το αντίθετό του, την οποία, προβάλλοντάς την σε άλλους, την απορρίπτει ως 'φθηνή', μικρότερης αξίας, λίγη κλπ. Φυσικά αυτό αφήνει τον ίδιο και τους ομοίους του σε μια πλεονεκτικότερη θέση, αυτή της εξουσίας, δύναμης, αξιακής υπεροχής. Ολόκληρο το οικονομικό μας σύστημα είναι βασισμένο σε αυτήν την αρχή, υπάρχουν καλύτερης και χειρότερης ποιότητας αγαθά. Την ίδια αρχή σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό έχουμε εφαρμόσει οι άνθρωποι στο πώς αξιολογούμε άλλους ανθρώπους. Στη φύση όμως δεν υπάρχουν μεγαλύτερης ή μικρότερής αξίας αγαθά. Ένα μήλο, όπου κι αν φυτρώνει, ό,τι σχήμα και χρώμα και να έχει, όσο όμορφο ή γεμάτο μπορεί να το βλέπουμε είναι της ίδιας αξίας με οποιοδήποτε άλλο. Μπορεί να είναι διαφορετικό ως προς της ποιότητες του, ξινό/γλυκό, μεγάλο/μικρό, πράσινο/κόκκινο, αλλά αξιακά είναι το ίδιο (εκτός κι αν μιλάμε για γενετικά μεταλλαγμένα και για διατροφική αξία που είναι μια υποκατηγορία της γενικότερης έννοιας της αξίας). Η εφαρμογή, λοιπόν, της αρχής της αξίας στους ανθρώπους ως απόλυτο κριτήριο διαφαίνεται ως προβληματική γιατί ουσιαστικά δεν περιγράφει τις ποιότητες ενός ανθρώπου, τον χαρακτήρα, τα βιώματα και τελικά την ουσία του. Σαφώς και οι άνθρωποι έχουμε προτιμήσεις, πράγματα που μας ελκύουν περισσότερο απο κάποια άλλα και αυτά είναι ουσιαστικά που φανερώνουν αυτό που είναι ο καθένας, αλλά εδώ μιλώ για -συνειδητή ή ασυνείδητη- αξιολόγηση του άλλου ως καλύτερου ή χειρότερου. Ειδικά οι δυτικές κοινωνίες είναι δομημένες πάνω στο ιδιότητα του δυνατού και ο,τιδήποτε δεν περικλείει ενεργά την δύναμη, το αντιμετωπίζει ως 'λιγότερο'. Έννοιες όπως η αλληλεγγύη, η αρρώστεια, η αδυναμία, η εσωτερική αναζήτηση έχουν συνδεθεί με συναισθήματα (αξιακή απάντηση) με την λύπηση και τον οίκτο και πρόταγμα είναι η αποφυγή τους με όποιο κόστος. Δημιουργούν έτσι μια επιπρόθετη αξιολόγηση (νοσηρότητα) για το τί πρέπει να συμβαίνει και τί όχι. Όταν ένας άνθρωπος, όμως, ταυτίζεται μόνο με την ιδιότητα του δυνατού, που του επιτάσσει να κάνει και συγκεκριμένα πράγματα, τότε όχι μόνο ζητά απο τον όποιο συνομιλητή του να πάρει τον άλλο ρόλο, του αδύναμου, αλλά επίσης στερεί απο τον εαυτό του να βιώσει όλο το φάσμα των δυνατοτήτων του π.χ. να πάρει βοήθεια, να 'αφεθεί' στην υποστήριξη του άλλου, να επιτρέψει σστον εαυτό του να κάνει, να αναγνωρίσει και να διορθώσει 'λάθη' κλπ. Φυσικά το ίδιο ισχύει για τους ανθρώπους που ταυτίζονται με την ιδιότητα του αδύνατου και περιμένουν από κάποιον άλλον να τους φροντίσει, να τους 'σώσει', να τους στηρίξει κλπ, στερώντας απο τον εαυτό τους την δυνατότητα να οικειοποιηθούν την δύναμη τους και να τη χρησιμοποιήσουν δημιουργικά στη ζωή τους για να εξελιχθούν. Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει κανείς, με τον ίδιο τρόπο που η φύση και το κλίμα που παράγουν συγκεκριμένα αγαθά, επιδρούν καθοριστικά στη δομή και στο χαρακτήρα του ανθρώπου φροντίζοντας ή όχι τις ποιότητες που φέρει ως ψυχή και δημιουργώντας το έδαφος για τα μαθήματά του στη ζωή. Για παράδειγμα, ένα μωρό/ παιδί που δεν ένιωσε συστηματικά φροντίδα απο τους γονείς (ή κηδεμόνες) του τότε θα έχει δημιουργήσει μια εσωτερική εικόνα ενός μη ασφαλούς κόσμου και άρα ως ενήλικας μπορεί να μην εμπιστεύεται εύκολα άλλους ανθρωπους στις σχέσεις του κλπ. Έχω δεί ανθρώπους που είχαν κακοποιητικές ή μη υποστηρικτικές παιδικές εμπειρίες να μεγαλουργούν στη ζωή τους ως ενήλικες σε ό,τι ενδιαφέρονταν να κάνουν και άλλους να μην μπορούν να ξεφύγουν απο περιοριστικές δυναμικές και τα συναισθήματα που δημιουργήθηκαν απο αντίστοιχες εμπειρίες. Αντίστοιχα, έχω δει ανθρώπους σε υποστηρικτικά περιβάλλοντα να μην μπορούν να συνδεθούν με άλλα βιώματα πέραν απο τα δικά τους αντιμετωπίζοντας τα σαν άγνωστη περιοχή. Η θέση δύναμης ή αδυναμίας ενός ανθρώπου μια δεδομένη χρονική στιγμή δεν επεξηγεί το από πού έρχεται αυτός ο άνθρωπος, τί έχει βιώσει ή τί βιώνει τώρα, πόσο έχει ή δεν έχει προσπαθήσει για να γίνει αυτό που είναι και τελικά ποιός είναι ή μπορεί να είναι στο σύνολό του. Σίγουρα μπορεί να αποτελεί δέιγμα και να υποδηλώνει πράγματα. Ανά στιγμές όλοι μπορούμε να αισθανθούμε δυνατοί σε κάτι και αδύναμοι σε κάτι άλλο. όλοι έχουμε την δυνατότητα για όλα ανεξάρτητα με το αν το αγνωρίζουμε ή όχι. Η κρίση, λοιπόν, της μίας ή της άλλης θέσης ως καλύτερης ή χειρότερης ή σωστής ή λάθος, πέραν απο κοινωνικά δημιουργημένη, μάλλον λέει περισσότερα για τον άνθρωπο που την κάνει παρά για τον άνθρωπο που την δέχεται. Η δύναμη και η αδυναμία είναι καταστάσεις όπως τόσες άλλες. Το πώς ο καθένας τις βιώνει και απαντά σε αυτές είναι προσωπική υπόθεση στην προσωπική 'ιστορία' και πορεία ζωής και μαθημάτων του καθενός σε έναν κόσμο που όλοι δυνητικά μπορούν να αλληλεπιδράσουν με και να μάθουν απο όλους. Με αγάπη, Παναγιώτης
0 Comments
Αγαπητέ αναγνώστη,
Σαν κάπως να έμεινε ημιτελές και ανολοκλήρωτο το προηγούμενο κείμενο και θέλω να το διανθίσω με μερικές πρόσθετες ιδέες. Μίλησα ουσιαστικά για την προβολή που κάνει ο καθένας μας καταπιεσμένων δικών του στοιχείων στους άλλους και για να μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε όλοι ως άξιους όλους τους ανθρώπους θα πρέπει να πάρουμε όλοι την ευθύνη του ποιοί ακριβώς είμαστε, τι κάνουμε και ειδικά τα κομμάτια εκείνα που δεν μας αρέσουν στους άλλους και σ' εμάς. Το 'αρέσει, δεν αρέσει' είναι κοινωνικά κατασκευάσματα συνδεδεμένα με την έννοια της ταυτότητας που συζήτησα προηγουμένως. Η φύση ή ο θεός- όπως επιθμεί ο καθένας- έφτιαξε τη μέρα και τη νύχτα, τη (ενσώματη) ζωή και τον θάνατο, την υγεία και την αρρώστια χωρίς να ισχυριστεί ότι κάτι απο τα δύο είναι καλύτερο του άλλου. Η ζωή συμβαίνει με ή χωρίς την συγκατάθεσή μας, με ή χωρίς το αν μας αρέσει. Η φύση γεννά πλάσματα σε διάφορους συνδυασμούς, μορφές και χρώματα χωρίς να αξιολογεί τα δημιουργήματά της, ούτε κατακρίνοντας, ούτε απωθεώνοντάς τα. Αυτά είναι αιτήματα και ανάγκες του ανθρώπου που θέλει να ελέγχει, να ορίζει και να κατηγοριοποιεί τα πάντα γύρω του για να μπορεί να οργανώνει, να καταλαβαίνει και να αξιολογεί την εμπειρία του. Η εμπειρία όμως συμβαίνει είτε του αρέσει, είτε όχι, είτε την καταλαβαίνει, είτε όχι, είτε προσπαθεί να την ελέγξει, είτε όχι. Και η εμπειρία δεν είναι πάντα ευχάριστη όπως εμμονικά επίμονα θέλει να πιστεύει ο δυτικός κόσμος. Η πρώτη μέρα στο σχολείο, το πρώτο βλέμμα στο αντικείμενο του πόθου, η απώλεια ενός ανθρώπου, η αναμονή ενός αποτελέσματος, ο χωρισμός από μια σχέση, το τέλος μια δουλειάς είναι μερικές μόνο στιγμές που η αγωνία, ο φόβος, η ταραχή, ο θυμός, ο πόνος κ.ά. υπερισχύουν το όποιων 'χαρούμενων' συναισθημάτων. Και η ζωή είναι γεμάτες απο τέτοιες στιγμές. Κι όμως αυτές δεν είναι λιγότερο χρήσιμες ή 'καλές' εμπειρίες απο τις 'χαρούμενες'. Είναι η νύχτα, είναι η άλλη όψη του νομίσματος, είναι το yin, είναι η σκιά, είναι το σύννεφο, είναι η καταστροφή. Είναι αυτό που δεν είναι ευχάριστο , ωστόσο είναι το ίδιο σημαντικό όπως ο,τιδήποτε μας κάνει να χαμογελάμε. Καταλαβαίνω το πόσο δύσκολο είναι να αφομοιωθεί αυτό απο τον δυτικό άνθρωπο που έχει οικοδομήσει την ταυτότητα του πάνω κυρίως στη χαρά. Όπως μας διδάσκει ο βουδισμός (ως μια ακόμη έκφραση του ανθρώπινου πνεύματος), όλες οι αισθήσεις, οι εμπειρίες, τα συναισθήματα έρχονται και φεύγουν και ένα μεγάλο κομμάτι του πόνου που βιώνει ο άνθρωπος προέρχεται από την προσκόλλησή του σε κάποιο συγκεκριμένο απο αυτά. Είτε εκθειάζουμε τη χαρά, είτε αποθεώνουμε τη λύπη και τα δυο είναι προσωρινές καταστάσεις του ανθρώπου σε ένα μεγαλύτερο δρόμο, αυτόν της αυτογνωσίας, σοφίας, φώτισης -και εδώ ελεύθερη η επιλογή ονομασίας-. Κάθε εμπειρία είναι μια εμπειρία. Το πώς θα την 'διαβάσουμε', αξιολογήσουμε και επιλέξουμε να απαντήσουμε σε αυτήν εξαρτάται απο εμάς και φέρει την προσωπική μας ευθύνη και υπογραφή. Στην αλχημεία, μέσα από διάφορες διαδικασίες (nigredo, albeido, citrinas) καταφέρνει το μέταλλο ή ο άνθρωπος να 'καθαριστεί', να εξ-αγνίσει τις ποιότητες του και να εμφανιστεί η ουσία της ύπαρξής του. Η διαδικασία όμως, δεν τελειώνει εκεί. To τελευταίο στάδιο (rubeido) είναι η πρακτική εφαρμογή των μαθημάτων και των ποιοτήτων στον κόσμο. Η σοφία, η γνώση, η ομορφιά δεν είναι φτιαγμένα για να είναι κλεισμένα μακριά απο τα μάτια των ανθρώπων σε θεωρίες, βιβλία και μουσεία. Η γνώση του κόσμου και των πνευματικών αληθειών είναι εφαρμόσιμα στην καθημερινή ζωή. Είναι αυτό που ονομάζουν κάποιοι δάσκαλοι ενσώματη πνευματικότητα (embodied spirituality). Ο,τιδήποτε υπάρχει, είτε ταιριάζει στην τωρινή κοσμοαντίληψή μας είτε όχι, είναι φυσικό και θείο άρα είναι και ιερό Ο,τιδήποτε δεν καταλαβαίνουμε, μας ξεβολεύει ή δεν ανταποκρίνεται στην προηγούμενη δομημένη μας πραγματικότητα, δεν σημαίνει ότι δεν αξίζει ή ότι είναι λιγότερο ή περισσότερο. Στην τεράστια σούπα ιδεών, ερεθισμάτων, ανθρώπων, φιλοσοφιών, απόψεων και επιλογών στην οποία κολυμπάμε καθημερινά, έχουμε πάντα την ελευθερία να επιλέξουμε με τί θα συνδιαλαγούμε, με τί θα κάνουμε επαφή και με τί όχι ακόμα και αν δεν ξέρουμε αρχικά τους λόγους. Υπάρχουν πάντα συνειδητοί η ασυνειδητοι λόγοι για το ό,τιδήποτε συμβαίνει. Σκεφτείται ίσως πώς θα θα μπορούσαν να είναι οι ζωές μας και τί επιλογές θα κάναμε αν αντιμετωπίζαμε κάθε τι με την ιερότητα απο την οποία είνα φτιαγμένο. Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ αναγνώστη,
Σήμερα γράφω για ένα πολύ βασικό και ευαίσθητο θέμα, ψίγματα του οποίου υπάρχουν σε προηγούμενα άρθρα μου και σίγουρα θα υπάρχουν και σε επόμενα. Αυτό όχι μόνο μου αρέσει ιδιαίτερα το συγκεκριμένο θέμα αλλά γιατί νομίζω ότι καλούμαστε τώρα ως ανθρωπότητα να το ενσωματώσουμε στην συνείδησή μας. Μέσα στους αιώνες εξελιχθήκαμε, απο τις σπηλιές, στον πολιτισμό, στην αυτοματοποίηση και έλεγχο της φύσης. Αυτή είναι η ανάπτυξη, ξεδίπλωση του πνεύματος στην ύλη. Η ύλη μας δίνει την ευκαιρία (και την πρόκληση) να δούμε ως απτά μεγάλα πνευματικά και υπαρξιακά ερωτήματα κα θέματα. Είναι αλήθεια ότι καταφέραμε να επιβιώσουμε και να εξελιχθούμε ως είδος επειδή συνεργαστήκαμε. Πρώτα σε οικογένειες, ομάδες, κοινότητες, χωριά, πόλεις, χώρες, κλπ. Κάπως σε αυτήν την πορεία συνειδητοποιήσαμε ότι πετυχαίνουμε περισσότερα όταν δουλεύουμε μαζί για έναν στόχο, εναντίον ενός συγκεκριμένου αντιπάλου, κατά κοινών απειλών κλπ. 'Εχουμε φτάσει σε ένα σημείο προόδου όπου σ ένα μεγάλο βαθμό έχουμε καταφέρει να εξασφαλίσουμε την επιβίωση μας εκτός από αναπάντεχα τσουνάμι, τυφώνες, σεισμούς και άλλα ακραία καιρικά και γήινα φυσικά φαινόμενα καθώς και απο πολλές θανατηφόρες ασθένειες εκτός απο καρκίνο κ.ά. Άρα εξωτερικός εχθρός που να μας απειλεί με ζωή ή θάνατο δεν υπάρχει στο βαθμό που υπήρχε κάποτε. Αυτό στο βαθμό που μιλάμε για τον άνθρωπο ως βιολογικό είδος. Στον βαθμό που ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ένα είδος με συναισθήματα, σκέψεις, ιδέες, επιθυμίες κλπ, τότε μιλάμε για τη δημιουργία ταυτοτήτων και ο κάθε άνθρωπος ταυτίζεται- συνειδητά ή ασυνείδητα- με το σύνολο των στοιχείων από διάφορες κατηγορίες δημιουργώντας μια ταυτότητα. Για παράδειγμα, ο καθένας έχει μια ταυτότητα αποτελούμενη απο την εθνικότητά του, την θρησκεία του (ή την μη αλλά και η αθεϊα στοιχείο είναι), τον τόπο καταγωγής, τις εμπειρίες και τα συναισθήματά του σε σχέση με αυτον τον τόπο κ.ό.κ. Όλα αυτά τα εξωτερικά στοιχεία αλληλεπιδρούν με τις εσωτερικές ποιότητες και επιθυμίες κάθε ανθρώπου. Για παράδειγμα ένα παιδί που έχει καλλιτεχνικές τάσεις και μεγαλώνει σε ένα χωριό ή σε μία οικογένεια που δεν ενδιαφέρεται για αυτές και την συγκεκριμένη επιθυμία του , τότε το παιδί μαθαίνει ότι αυτό το κομμάτι του δεν είναι ευπρόσδεκτο στον κόσμο, ότι δεν υπάρχει χώρος για αυτό και καλό θα ήταν να το θάψει προς χάρη των κυρίαρχων αξιών και πρακτικών της κοινότητας, ομάδας. Η συγκεκριμένη κλίση, επιθυμία και ενδιαφέρον του παιδιού- και κάθε ανθρώπου- αποτελούν μέρος της μοναδικότητά τους, του ποιός πραγματικά είναι, τί δώρα φέρει ως ψυχή και ίσως τί έχει έρθει να κάνει σε αυτόν τον κόσμο (με την έννοια του να δημιουργήσει στη ζωή του αυτό που θέλει ελεύθερα). Αυτή η μοναδικότητα μπορεί να έχει περισσότερα ή λιγότερα κοινά χαρακτηριστικά με το περιβάλλον άρα και να είναι περισσότερο ή λιγότερο διαφορετική απο αυτό. Αν το περιβάλλον δεν καταλάβει, κατακρίνει ή απορρίψει αυτή τη διαφορετικότητα- η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ολοκλήρωση του κάθε ατόμου- τότε παρατηρούμε την γέννηση τους μίσους. Το παιδί μαθαίνει 'απο πρώτο χέρι' ότι υπάρχουν στοιχεία στο ίδιο αλλά και σε άλλους ανθρώπους που αξίζει να απορριφθούν. Εάν δεν αποκαταστίσει μέσα και έξω του την θέση της επιθυμίας του στη ζωή του, τότε εύλογα στο μέλλον θα ψάξει να βρεί (ή θα κατασκευάσει) αυτην την απωθημένη ποιότητα σε μια διαφορετικότητα, έναν 'άλλον' έξω απο αυτόν που πρέπει με κάθε κόστος να απορριφθεί γιατί είναι ο εχθρός και η απειλή της ίδιας του της ταυτότητας άρα και ύπαρξης σε ένα βαθμό. Δεν μιλάω εδώ για την ηθική εκπαίδευση των παιδιών για την αποφυγή μη επιθυμητών πράξεων, για παράδειγμα της βίας, αλλά για την νοηματοδοσία και την απάντηση σε αυτές, οι οποίες μπορεί να σημαίνουν κάτι δαφορετικό απο αυτό που νομίζουμε. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί εκφράζεται βίαια μπορεί να σημαίνει ότι φοβάται και όχι ότι είναι το ίδιο κακό και πρέπει να τιμωρηθεί για αυτό (φυσικά εξαρτάται την περίσταση). Αναγνωρίζοντας και αποδεχόμενοι σε τί είμαστε ίδιοι και διαφορετικοί από τους άλλους- και τα περιβάλλοντα στα οποία μεγαλώνουμε-, δημιουργούμε την δική μας θέση στον κόσμο, αναγνωρίζουμε και χρησιμοποιούμε την δύναμη μας και σχετιζόμαστε ως ίσοι με όλους τους άλλους ανθρώπους που έχουν ή δεν έχουν κάνει το αντίστοιχο. Η αναγνώριση του εαυτού (ο,τιδήποτε θεωρούμε ως 'εγω') ως ίσου με τον άλλον (ο,τιδήποτε αντιλαμβανόμαστε ως τέτοιο) αποτελεί εξαιρετικά επίκαιρο μάθημα παγκόσμια και αιτία πολλών απο τα κοινωνικά και όχι μόνο προβλήματα (π.χ. ανταμοίβονται πιο πολύ οι μορφωμένοι και ΄΄οχι αυτοί που φροντίζουν για την τροφή μας). Εάν θεωρούμε τον εαυτό μας καλύτερο για τον οποιονδήποτε λόγο, τότε υπάρχει κάποιος άλλος που είναι λιγότερο καλός, άρα και πιο αδύναμος, άρα και λιγότερης αξίας. Είναι αυτός πάνω στον οποίο μπορούμε να κυριαρχήσουμε και πρέπει να ελέγξουμε για να μη γίνει ποτέ καλύτερος απο μας. Ένας άνθρωπος που ξέρει σε τί είναι καλός και σε τί μπορεί να βελτιωθεί, τί του αρέσει πραγματικά και πού βρίσκει γαλήνη, ικανοποίηση και πληρότητα και τα επιδιώκει, δεν αισθανθεί καλύτερος ή χειρότερος κανενός άλλου συνολικά γιατί ο καθένας έχει τη μοναδικότητα του και την αυταξία του σε αυτήν. Σε ένα βαθμό ο σημερινός άνθρωπος λειτουργεί με ένα παλιό εγκέφαλο (ταυτότητα) που δεν έχει κάνει ακόμα ανανέωση λογισμικού και λειτουργεί ψάχνοντας εχθρούς παντού. Στο βαθμό που λειτουργούμε απο την θέση του θυμωμένου και πληγωμένου παιδιού που ο κόσμος δεν το είδε και άφησε να δείξει και να γίνει αυτό που είναι, τότε ο κόσμος είναι ένα εχθρικό μέρος και ο διαφορετικός άλλος είναι απειλή που πρέπει να αντιμετωπιστεί ανάλογα, χάνοντας έτσι και πολλά απο το αφέλη που λεχει να φέρει ο άλλος στον κόσμο. Στο βαθμό που αναγνωρίζουμε την διαφορετικότητα και την ομοιότητα (μοναδικότητα) όλων των άλλων- ειδικά αυτών που θεωρούμε αδύναμους και λιγότερους ή ισχυρότερους και καλύτερους- ως ίση με τη δική μάς τότε θα μπορούμε να δούμε τον κόσμο για αυτό που είναι, να συνδεθούμε βαθιά μαζί του και να τον φτιάξουμε όχι με όρους πολέμου αλλά με όρους κατανόησης, σοφίας και αγάπης. Δεν θα πώ ψέμματα, η ενσωμάτωση μαθημάτων ζωής είναι τις περισσότερες φορές μια επώδυνη kai κοπιαστική διαδικασία με εντυπωσιακά όμως αποτελέσματα. Ο διαφορετικός άλλος θα είναι πάντα η υπενθύμηση και η ευκαιρία στο κάλεσμα για την ολότητά μας. Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ αναγνώστη,
Ακούμε πολύ συχνά τη χρήση της λέξης 'τοξικός' άνθρωπος και ήθελα να παραθέσω κάποιες σκέψεις. Σαφέστατα το θέμα έιναι αρκετά περίπλοκο και δεν θα μπορούσε να εξαντληθεί εδώ δεδομένης και της προσωπικής φύσης των εμπειριών που έχει ο καθένας. Απο ποικίλλες πηγές ακούμε πώς να αποφύγουμε τους 'τοξικούς' ανθρώπους, πώς να μην αφήσουμε τα 'ενεργειακά βαμπίρ' να μας 'ρουφήξουνε', τί να κάνουμε για να προστατευτούμε κ.ό.κ. Είμαι απο τους ανθρώπους που δεν πιστεύουν ότι υπάρχουν κακοί και τοξικοί άνθρωποι αλλά βλαβερά και τοξικά στοιχεία μέσα σε ανθρώπους (που εκδηλώνονται σε συμπεριφορές) ακριβώς όπως οι τοξίνες στους οργανισμούς που αναπτύσσονται, οι οποίοι αποτελούν ενα μόνο κομμάτι του οργανισμού ανάμεσα σε πολλά άλλα. Θεωρώ ότι είναι σημαντική αυτή η διάκριση γιατί όταν αποκαλούμε κάποιον 'τοξικό΄τότε τον απορρίπτουμε ως κακό ή βλαβερό στο σύνολο του, σαν άνθρωπο, απορρίπτοντας έτσι και τα καλά στοιχεία που μπορεί να διαθέτει. Καταλαβαίνω το ότι μπορεί να είναι βολικό για πολλούς λόγους αλλά δεν σημαίνει ότι είναι δίκαιο ή αντικατοπτρίζει την αλήθεια του ανθρώπου. Αν δούμε την τοξικότητα (ή τοξική συμπεριφορά) ως στοιχείο ενός ανθρώπου τότε μπορούμε εκτός από το να δούμε και άλλα στοιχεία αυτού του ανθρώπου, να απομονώσουμε την συμπεριφορά, να καταλάβουμε απο πού προέρχεται και ίσως να απαντήσουμε πιό ουσιαστικά απο μια συνολική απόρριψη. Οι άνθρωποι είμαστε ένα κράμα της σωματικής, ψυχολογικής, νοητικής και πνευματικής μας υπόστασης και όλα αυτά επηρεάζονται σε ένα μεγάλο βαθμό απο τα περιβάλλοντα, τον τρόπο και τις δυναμικές στα οποία μεγάλώνουμε (και για τους πιο μεταφυσικούς αυτές οι εμπειρίες καθρεφτίζουν τις εμπειρίες απο προηγούμενες ζωές μας). Υπάρχουν άνθρωποι που ως παιδιά μεγάλωσαν σε αυτό που λέμε 'τοξικό περιβάλλον', (σαφώς και μιλάμε για διαβαθμίσεις περιεκτικότητας σε τοξικότητα) το οποίο μπορεί να περιείχε μεγάλη χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ, παραβίαση προσωπικών ορίων, παράλειψη αναγκών, κακοποίηση σε διάφορες μορφές κ.ά. Ένα τέτοιο παιδί μεγαλώνοντας σε έφηβο, νεαρό ενήλικα και ενήλικα (εάν δεν έχει επεξεργαστεί και μετουσιώσει την εμπειρία του) θα έχει μάθει να ζεί σε φόβο, ανασφάλεια και απειλή. Κατ' επέκταση θα αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του με στοιχεία απειλής και θα προσπαθεί, όπως κάθε άνθρωπος, να διατηρήσει μια 'ομοιοστατική θέση', τον χώρο, τις συμπεριφορές κλπ, δηλαδή, μέσα στα οποία θα αισθάνεται ασφαλής για να μπορέσει να χτίσει και να εξελίξει μια σταθερή ζωή με αυτά τα θεμέλια. Ένας άνθρωπος, για παράδειγμα, που έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον με έντονες εξάρσεις θυμού που κατέληγαν στη βία, τιμωρία κλπ ή θα μιμηθεί την αντίστοιχη συμπεριφορά ως θέση ασφάλειας λόγω οικειότητας και ισχύος ή θα προσπαθήσει με κάθε κόστος να αποφύγει σχέσεις, καταστάσεις και ανθρώπους που εκφράζουν ή προκαλούν στον ίδιο τον συναίσθημα του θυμού που θα του θυμίσει επώδυνες εμπειρίες. Και εκεί είναι που συνεχίζεται ασυνείδητα μια τοξική συμπεριφορά (πολλές φορές και απο γενιά σε γενιά) γιατί αυτός ο άνθρωπος προκειμένου να διατηρήσει μια ασφαλή και οικεία θέση (περιορισμός κάθε απειλής), μπορεί να υιοθετήσει μέσα και συμπεριφορές που γίνονται βίαια προς άλλους. Για παράδειγμα, να ταυτιστεί μόνο με την εικόνα του πληγωμένου θύματος σε μια σχέση/επαφή, το οποίο έχει ανάγκη για φροντίδα ή συμβαίνουν σε αυτόν συνέχεια άσχημα πράγματα απο κάποιον κάθε φορά θύτη, μην βλέποντας το πώς με αυτόν τον τρόπο γίνονται οι ίδιοι θύτες 'ελέγχοντας' την κατάσταση ως θύματα και εκούσια ή ακούσια μπορεί να πληγώνουν τον άλλον κατηγορώντας τον ως τον υπέυθυνο για την δική τους κατάσταση. Φυσικά, οι σχέσεις είναι αμφίδρομες άρα χρειάζεται να υπάρχει και ο άλλος ο οποίος ασυνείδητα ή συνειδητά συναινεί να παίξει το αντίστοιχο ρόλο στο παιχνίδι της σχέσης. Προτεινόμενες λύσεις; Η αυτογνωσία και η ενσυναίσθηση που οδηγούν στην αλλαγή. Αν κάθε άνθρωπος δεν αναγνωρίσει το τί ακριβώς κάνει, δεν αντιμετωπίσει τα βιώματα του, τον πόνο και τις δυσκολίες που αυτά κρύβουν τότε θα είναι πάντα επιρρεπής και 'τυφλός' σε τέτοια 'τοξικά' στοιχεία πρώτα μέσα του και μετά θα τα φέρει στις σχέσεις του ως το μόνο ασφαλή τρόπο σύνδεσης με τους άλλους. Η τοξικότητα δηλαδή δεν έγκειται στην ίδια την ουσία του ανθρώπου- ο πόνος και άλλα δύσκολα συναισθήματα δεν είναι τοξικά απο μόνα τους- αλλά στους τρόπους με τους οποίους διαχειρίζεται αυτά τα συναισθήματα με τον εαυτό του και με τους άλλους. Η παραδοχή και η έκφραση του πόνου, της ανασφάλειας, της αγωνίας, του φόβου, της θλίψης, της απελπισίας (έλλειψης ελπίδας), της απόρριψης και άλλων λεγόμενων 'δύσκολων' συναισθημάτων αποτελούν θέσεις ευαλωσιμότητας και δεν είναι ούτε εύκολες θέσεις, ούτε θέσεις ισχύος. Είναι αληθινά ψυχικά γεγονότα που όλοι λίγο πολύ έχουμε βιώσει και που αποτελούν πληροφορίες για το πως συνδεόμαστε με τον εαυτό μας και με το περιβάλλον μας ώστε να διατηρηθούμε στη ζωή και έτσι να εξελιχθούμε. Όταν τους δώσουμε χώρο να τα ακούσουμε, να τα εκφράσουμε, να τα αποδεχτούμε και να τα αγαπήσουμε, τότε δεν έχουμε λόγο να τα κρύψουμε απο κανέναν (εκτός κι αν ελεύθερα επιλέξουμε να μην τα μοιραστούμε), πόσο δε μάλλον να εμπλακούμε σε παιχνίδια και στρατηγικές στις σχέσεις για να μην φανερωθούν είτε απο μας, είτε απο τους άλλους (κι όταν αντίστοιχα τα εκφράσουν οι άλλοι να τους απορρίψουμε). Κατανοώντας, λοιπόν, την τοξικότητα (σε ενα μεγάλο βαθμό) κατανοούμε ότι πρόκειται για ένα μηχανισμό προστασίας που απο κάτω βρίσκεται ένας ευάλωτος άνθρωπος ο οποίος δεν ξέρει πώς να προστατευθεί αλλιώς σε πιθανό κίνδυνο πέρα απο την στρατηγική και την επίθεση (άμεση ή έμμεση). Το πώς επιλέγει κανείς να απαντήσει σε μια τέτοια κατάσταση είναι προσωπική υπόθεση.. Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ αναγνώστη,
Αναστοχαζόμενος την ένταση των τελευταίων εβδομάδων συνειδητοποίησα το πόσο καλούμαστε να επανεξετάσουμε κάποιες έννοιες στη ζωή μας προς χάρη της εξέλιξής μας προς μια συλλογική ταυτότητα. Έννοιες και συμπεριφορές που θεωρούσαμε δεδομένες και παγιωμένες τώρα ανατρέπονται και μας καλούν μέσα απο την- φυσικά- τριβή με τον 'άλλον' να δούμε τι συμβαίνει μέσα μας και ίσως τί έχουμε να μάθουμε. Για παράδειγμα, χρησιμοποιούμε συχνά την λέξη και την έννοια της αγάπης χωρίς πάντα να καταλαβαίνουμε σε τί αναφερόμαστε και τί πραγματικά σημαίνει για τον καθένα απο εμάς. Σαφώς η έννοια και κυρίως οι πράξεις αγάπης ποικίλλουν απο πολιτισμό σε πολιτισμό και απο κοινωνία σε κοινωνία. Για παράδειγμα, όταν οι Άγγλοι 'διώχνουν' τα παιδιά τους από το σπίτι όταν κλείσουν τα 18 τους χρόνια, το κάνουν επειδή θέλουν απο αγάπη να ανοίξουν το δρόμο στα παιδιά τους να μάθουν μόνα τους τη ζωή, τις δυσκολίες και τις ευκολίες της, και να μάθουν να τις διαχειρίζονται. Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι γονείς σ' αυτό το σημαίο εγκαταλείπουν τα παιδιά τους αλλά τους μαθαίνουν να 'στεκονται στα πόδια τους' κάτι που στους έλληνες γονείς για παράδειγμα φαίνεται σκληρό και με έλλειψη αγάπης. Υπάρχει όμως σωστή και λάθος αγάπη; 'Αν μ' αγαπούσες, θα έκανες αυτό', 'δεν μ'αγαπάς (επειδή δεν μου 'κανες το άλλο)', κ.ά. είναι φράσεις που ακούμε συχνά, τόσο συχνά που γίνονται αποδείξεις και πραγματικά συνώνυμα της αγάπης. Το αναλυτικό μου μυαλό δεν δέχτηκε ποτέ ακατέργαστο το 'falling in love' και 'out of love' όπως αναφερόμαστε στον έρωτα. Ποιός αγαπάει, ποιόν, γιατί και πώς ήταν πάντα βαθιά μου ερωτήματα. Σαφώς και υπάρχουν διάφορα είδη αγάπης και η πρόθεσή μου εδώ δεν είναι να γράψω μια διατριβή για το τί είναι αγάπη και ούτε να επικεντρωθώ σε ένα είδος αγάπης π.χ. ερωτική. Θέλω κυρίως να συνδέσω την αγάπη με την αυτογνωσία και την προσωπική ανάπτυξη, αρχές και κατευθύνσεις που ισχύουν σε κάθε σχέση αγάπης, γονεϊκής, φιλικής, ερωτικής, ανθρώπινης. Μπορώ να πώ με σχετική βεβαιότητα (γατί πάντα υπάρχει περιθώριο ανατροπής) ότι δεν μπορούμε να αγαπήσουμε κάτι που δεν ξέρουμε. Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί αγαπάτε κάποιον; Ή τί είναι αυτό που αγαπάτε σε κάποιον; Ξέρετε καλά αυτόν ή αυτή που αγαπάτε και δεν τους αγαπάτε απλά γιατί με κάτι που κάνουν ή λένε ενεργοποιούν μέσα σας ένα συγκεκριμένο συναίσθημα;(ασφάλειας, έλξης, ότι δεν είστε μόνοι κλπ). Αντιλαμβάνομαι ότι αυτά δεν είναι απλά ερωτήματα να διερευνηθούν και να απαντηθούν απο κάποιον. Θεωρώ όμως ότι είναι σημαντικά να τίθενται σαν μια τσίχλα που ο καθένας μπορεί να μασά όποτε έχει χρόνο και έτσι να απλευθερώνει λίγο παραπάνω γεύση απο την εμπειρία του. Εάν υποθέσουμε ότι αγαπάει κάποιος το συναίσθημα που του δημιουργεί η αγάπη τότε δεν είμαι σίγουρος για το αν αγαπά πραγματικά τον άλλον. Απόδειξη αυτού είναι όταν ο άλλος κάνει κάτι που ενισχύει αυτό το συναίσθημα τότε είναι όλα καλά, εάν όχι, τότε θυμώνουμε, αισθανόμαστε ότι δεν αγαπιόμαστε ή δεν αγαπάμε, δεν γίνεται αυτό που θέλουμε, χάνουμε αυτό το στέρεο έδαφος. Στη αγάπη με όρους οι άνθρωποι συμφωνούν παίζοντας το παιχνίδι του 'θα συνεχίσουμε να αγαπιόμαστε όσο κάνουμε ο ένας τον άλλον να αισθάνεται καλά ή με ένα συγκεκριμένο τρόπο'. Όταν αυτοί οι όροι αλλάζουν τότε αλλάζει και το παιχνίδι. Η αγάπη χωρίς όρους είναι αυτή που αγαπάς τον άλλον για αυτό που είναι, κάνει και θέλει ακόμα και αν αυτό φέρνει `τριβή` στη σχέση ή προκαλεί δύσκολα συναισθήματα. Σε μια τέτοια σχέση αγάπης, οι άνθρωποι βλέπουν τί είναι σημαντικό για τον καθένα και το σέβονται, δεν το μάχονται ή το πολεμούν ακόμα κι αν τους φέρνει σε αμήχανη κατάσταση ή τους δυσκολεύει. Σε μια τέτοια σχέση, λέγονται αλήθειες ακόμα κι αν πονάνε, ουσιαστικά αναγνωρίζονται λάθη και μαθαίνουν να αλλάζουν. Τότε ο άλλος είναι πραγματικά ο άλλος και όχι η προέκταση του εαυτού μου που θέλω να έιναι με ενα συγκεκριμένο τρόπο. Τότε αφήνω τον άλλον να αναπτυχθεί προς όποια κατεύθυνση τον καλεί ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι κάποια στιγμή ίσως να διαλυθεί η σχέση επειδή τα πεδία ανάπτυξης και των δυο μπορεί να μην συμπίπτουν. Για κάποιους ανθρώπους το να είναι σε μια σχέση (ακριβώς για ό,τι τους δίνει η σχέση όποια και αν είναι αυτή) είναι αυτοσκοπός και κάνουν τα πάντα για να είναι σε αυτήν συμπεριλαμβανομένου και του να ξεχάσουν κομμάτια του εαυτού τους. Έχουν πάντα την επιλογή να τα δείξουν αυτά τα κομμάτια αλλά αυτό χρειάζεται θάρρος και ρίσκο γιατί ο άλλος μπορεί να μην μπορεί να τα δεί ή να σχετιστεί με αυτά. Και τότε τι; Για κάποιους άλλους ανθρώπους η ανάπτυξη του εαυτού και τα μαθήματα/εμπειρίες που έχει να μάθει/ πάρει σ αυτή τη ζωή είναι η κινητήρια δύναμη. Ίσως τελικά να μην πρόκειται για μια `άσπρο ή μαύρο` περίπτωση, αλλά να υπάρχει μια τεράστια γκρι ζώνη που μπορεί να ενώσει τα δύο άκρα εάν σε κάθε περίπτωση είναι διατεθειμένα να μετακινηθούν αποκτώντας έτσι αυτο- γνωσία και γνώση του άλλου ώς αντικείμενου αγάπης σ'εναν όμορφο χορό. Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ αναγνώστη,
Το παρόν κείμενο είναι εμπνευσμένο από πρόσφατα προσωπικά και δημόσια γεγονότα και αφορούν στις έννοιες θύτη και θύματος στο πλαίσιο της εξέλιξης των σημερινών κοινωνιών προς μια καινούργια ταυτότητα. Σε ένα βαθμό αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης μου δημοσίευσης όπου ξεκίνησα να γράφω για το συγκεκριμένο θέμα και δεν σκοπεύει στο να πείσει κανέναν για τίποτα αλλά, αν μπορέσει, να θέσει σκέψεις και ιδέες προς προβληματισμό. Όπως πολλοί γνωρίζουν πρόσφατα διεπράχθει στην Ελλάδα ένα ακόμα έγκλημα με θύμα ένα κορίτσι που θανατώθηκε επειδή οι δράστες δεν σεβάστηκαν την επιθυμία της. Αναμφίβολα πρόκεται για ένα σκληρό και απάνθρωπο έγκλημα προερχόμενο απο παθολογία. Πάντα σε αντίστοιχα εγκλήματα όπως στην επίσης πρόσφατη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου και έχοντας δουλέψει με ανθρώπους που έχουν διαπράξει σοβαρά εγκλήματα, έμεινα σαστισμένος με την απορία για το πώς μπορεί να φτάσει κάποιος στο απ-άνθρωπο εκείνο σημείο που θα επιτρέψει στον εαυτό του να ασκήσει βία και τελικά να αφαιρέσει μια άλλη ζωή (δεδομένου ότι δεν βρίσκεται ο ίδιος υπο την απελή να χάσει τη ζωή του). Τί είναι αυτό ακριβώς αυτό που επέτρεψε στους δύο νέους άντρες να κακοποιήσουν και να σκοτώσουν έναν άλλον άνθρωπο επειδή δεν έκανε αυτό που ήθελαν; Επίσης, γιατί συμβαίνουν τόσο συχνά τόσο στιγερά εγκλήματα; Παίρνοντας μια κάποια απόσταση απο το συγκεκριμένο έγκλημα συνειδητοποίησα ότι μάλλον μιλάμε για ένα ακόμα σύμπτωμα μιας κοινωνικής παθολογίας. Ας δούμε λίγο πώς διαχειριζόμαστε τη φύση πιά, όπου ως απόλυτοι κατακτητές τής έχουμε επιβληθεί σε καθε κομμάτι της, ποιά ζώα θα αναπτύξουμε για να φάμε και ποιά θα εξαφανίσουμε, ποιά φρούτα και λαχανικά θα φυτρώσουν πότε και πού, πώς θα καλυτερέψουμε τις συνθήκες ζωής μας αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον κ.ο.κ. Αυτό που κάποτε σε ένα βαθμό ήταν το σπίτι μας και τα ζώα οι συγκάτοικοί μας που φροντίζαμε και αγαπούσαμε επείδη σε ένα βαθμό κατανοούσαμε ότι είναι μέρος της αλυσίδας της ζωής (στον πλανήτη), τώρα του φερόμαστε αλαζονικά, σαν ένα κακομαθημένο, 'αχόρταγο' παιδί που βγάζει τα χούγια του και απλά ικανοποιεί τις όποιες επιθυμίες του σε βάρος του οποιουδήποτε. Διακρίνετε κάποια ομοιότητα με τα προαναφερθέντα εγκλήματα; Δεν είναι φυσικό επακόλουθο όταν κάποιος μαθαίνει να είναι δυνάστης σε ενα τομέα της ζωής του να επεκτείνει την επιβολή του και σε άλλους συμπεριλαμβανομένων και των 'αδύνατων μελών' της ίδιας του της 'οικογένειας'; Η γυναίκα, ο/η γκέι, ο/η μετανάστης, ο/η τοξικομανής, ο αδυναμος χαρακτήρας, ο άντρας και τόσες άλλες κατηγορίες ανθρώπων σε ενα εχθρικό κοινωνικό περιβάλλον γίνονται το αδύναμο γουρούνι, βόδι, σολωμός, κινόα, ανανάς κλπ και στα χέρια του εκάστοτε 'δυνατού' γίνονται το 'ευκολο' θύμα του οποίου την τύχη καθορίζει ο ίδιος. Είναι σαν να μεταφέραμε την ζούγκλα μέσα μας στις κοινωνίες και στον τρόπο ζωής μας. Καταφέραμε με κόπο και αίμα να αναδείξουμε τον εαυτό μας ως το ανώτερο ον του πλανήτη και οδεύουμε ολοταχώς προς την καταστροφή του και τη δική μας. Με τη βιομηχανική επανάσταση και τον τρόπο ζωής που δημιουργήσαμε μέσα από αυτήν κάνουμε εδώ και κάποιες δεκάδες χρόνια ένα τεράστιο ασύδωτο πάρτυ και αρχίζουμε και πληρώνουμε τον λογαριασμό. Μήπως ήρθε η ώρα να σκεφτούμε και να αποφασίσουμε πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε καλύτερα τα όποια 'λεφτά' μας έχουν μέινει; (Χρησιμοποιώ εδώ τον όρο λεφτά ως σύμβολο σε τί αποφασίζουμε να δώσουμε αξία και να επενδύσουμε) Το τί επιτρέπει σε ανθρώπους να εγκληματούν και να παραβιάζουν τα 'θελω' του άλλου με όποια μορφή και να γίνεται αυτό, το βρήκα σε δυο πράγματα, στην έλλειψη κατανόησης και στην έλλειψη αγάπης. Τα άκουσα και τα δύο σε ανθρώπους να κατηγορούν την κοπέλα για το ότι προκάλεσε και στο μίσος κατά των δολοφόνων. Άρα στην ταύτιση (έστω μερική) με το θύμα ή με τον θύτη. Στα δικά μου μάτια όσο δεν αναγνωρίζει ο καθένας την προσωπική του δυνατότητα ως θύτης και θύμα, ως ισχυρός και αδύναμος (με ο,τι αυτο συνεπάγεται, αναγνώριση λάθους, ζήτηση βοηθειας κλπ) και να αγαπήσει υπεύθυνα όλα αυτά τα μέρη, τότε τον άλλο ρόλο θα τον παίζει πάντα ο άλλος. Σε αυτό λοιπόν το θέατρο δεν θα υπάρχει σκηνοθέτης να οδηγήσει την 'ομάδα' σ ένα έργο αγάπης και εξέλιξης αλλά σ' ένα έργο πολέμου και καταστροφής. Μήπως ήρθε, λοιπόν, η ώρα να κοιτάξει ο καθένας βαθιά μέσα του και να απαντήσει ειλικρινά και υπεύθυνα σε ποιό έργο θέλει να παίξει και αν ανήκει σε μία ομάδα ανθρώπινου είδους ή πολλών; Δεν μπορούμε να επικαλεστούμε άγνοια πιά.. Τρόποι υπάρχουν. Με αγάπη, Παναγιώτης |
Παναγιώτης ΓουμαλάτσοςΨυχοθεραπευτής, Transformational Coach και Archives
March 2023
Categories |
RSS Feed