Συντροφικότητα Ή Σκλαβιά

Αγαπητέ αναγνώστη,

Όπως τα περισσότερα άρθρα, έτσι και αυτό, είναι το καταστάλαγμα σκέψεων που έχουν προέλθει από πρόσφατες συζητήσεις, προσωπικά βιώματα και παρατηρήσεις.
Το συγκεκριμένο θέμα αποτελεί ένα χρόνιο προβληματισμό μου και γράφω με χαρά την αλήθεια που έχω καταλήξει αυτή τη στιγμή.

Έχω αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα ότι κάνουμε σχέσεις για διάφορους λόγους π.χ. ανασφάλεια, ανάγκη συντροφικότητας, δημιουργία οικογένειας, εξάλειψη μοναξιάς κλπ.
Μία σχέση είναι η συνεχιζόμενη επαφή δύο ανθρώπων σε ένα πλαίσιο τόσο ενδοπροσωπικό (μεταξύ τους) όσο και εξωτερικό καθώς κάθε σχέση λαμβάνει χώρο σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο που έχει του δικούς του σχεσιακούς κανόνες. Για παράδειγμα είναι διαφορετική η προσδοκία έκφρασης τρυφερότητας και αποδοχής ενός στρέϊτ ζευγαριού από ένα γκέϊ σε διαφορετικές κοινωνίες και αυτό φυσικά έχει κάποια επίδραση στο ίδιο το ζευγάρι.

Όταν δύο άνθρωποι δημιουργούν μία σχέση δημιουργούν το πλέγμα εκείνο των κανόνων και των προσδοκιών (μέσα στο γενικότερο κοινωνικό πλέγμα) για το τί είναι ή δεν είναι επιτρεπτό, για τους ρόλους που έχει ο καθένας στη σχέση, για τις ανάγκες και τις επιθυμίες του καθενός αλλά και τους 'στόχους' (κοινό όραμα) της σχέσης.
Όσο υπάρχει συμφωνία και κατανόηση στα παραπάνω, τότε υπάρχει και η ικανοποίηση ότι εκπληρώνονται οι όποιες προσδοκίες των μελών της.  Εάν υπάρξει διαφωνία, τότε τα μέλη καλούνται να επαναδιαπραγματευτούν όλους ή κάποιους όρους από την αρχική συμφωνία με πιθανό αποτέλεσμα να μη καταλήξουν σε συμφωνία και να αποφασίσουν να διεκδίκησουν τις επιθυμίες τους χωριστά σε κάποια άλλη σχέση.

Αυτή η 'τεχνική' περιγραφή μίας σχέσης αντικατοπτρίζει έναν από τους βασικούς τρόπους λειτουργίας ενός ελεύθερου ανθρώπου με τον ίδιο τρόπο που ο ίδιος θα διάλεγε να αλλάξει δουλεία πηγαίνοντας σε μία άλλη που θα του πρόσφερε περισσότερα χρήματα και μεγαλύτερη συνολική ικανοποίηση.
Πόση όμως κατανοήση και ελευθερία έχει ένας άνθρωπος του οποίου τα θέλω αντικρούονται με τις επικρατούσες προσδοκίες της κοινωνίας ως προς αυτό; 
Πόση κατανόηση και ελευθερία, για παράδειγμα, είχε κάποιος 70 χρόνια πριν που ήθελε να χωρίσει από έναν γάμο, μία γυναίκα που δεν ήθελε να παντρευτεί και να κάνει παιδιά, ένα ζευγάρι λεσβιών που ήθελαν να αποκτήσουν ένα παιδί;

Σε κάθε εποχή κάθε κοινωνία είχε και έχει τις κανονικότητές της (νόρμες) που εξυπηρετούν την όποια ομοιογένεια, αίσθηση ασφάλειας και συνέχειας.  Πάνω εκεί δομεί η ίδια την όποια ταυτότητά της και τα μέλη της κοινότητας 'οφείλουν' για να ανήκουν σε αυτή να ακολουθήσουν τους κανόνες της. Έχει σίγουρα τα οφέλη του το να ξέρει κανείς ότι ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο δρόμο στην κοινωνία που ζεί θα είναι αγαπητός και θα απολαμβάνει τα προνόμια του να ανήκει σε αυτή.
Τις νόρμες και τις προσδοκίες αυτές τις μαθαίνουμε όλοι από παιδιά αφού αποτελούν τις κύριες προσλαμβάνουσές μας στην κοινωνία. Αυτό είδαμε να κάνει ο μπαμπάς και η μαμά, ο θείος και η θεία, ο ξάδερφος και η ξαδέρφη. Όσο ακολουθούμε αυτούς τους κανόνες είμαστε αγαπητοί, εάν σταματήσουμε να τους ακολουθούμε τότε διακινδυνεύουμε να χάσουμε αυτή την αγάπη.

Στη περίπτωση που τα 'θέλω' κάποιου δε συμφωνούν με τις προσδοκίες τις κοινωνίας, τότε έχει δύο επιλογές, να υποστηρίξει τα 'θέλω' του με όποιο κόστος ή να καταπιεστεί υποδυόμενος το ρόλο που του ζητά η κοινωνία να παίξει. Φαντάζεστε τι απέγιναν οι άνθρωποι στα παραπάνω παραδείγματα;
Ο άνθρωπος που ήθελε να χωρίσει, ή παρέμεινε δυστυχισμένος στο γάμο ή χώρισε με κάποια κοινωνική κατακραυγή, η γυναίκα που δεν ηθελε να παντρευτεί και να κάνει παιδιά, ή τελικά έκανε ή περιθωριοποιήθηκε προσδίδοντάς της η κοινωνία υποτιμητικά χαρακτηριστικά και το ζευγάρι λεσβιών, ή θα παρέμειναν οι 'κολλητές' φίλες ή θα χώριζαν προκείμενουν να γίνουν μητέρες. 
Σταδιακά κάποιες κοινωνιίες άλλαξαν επειδή περισσότεροι άνθρωποι διεκδκούσαν τα 'θέλω' τους πέρα από τις νόρμες και με όποιο κόστος (βλέπε ιστορία των τρανς).

Κάθε σχέση αποτελεί σε ένα βαθμό μια μικρογραφία της κοινωνίας στην οποία συμβαίνει αφού όλοι οι ασυνείδητα μαθημένοι κανόνες έρχονται να επαναεφαρμοστούν σε ένα καινούργιο μόρφωμα (σχέση). Το υλικό και η δυναμική των μελών της νέας σχέσης καλείται αργά η γρήγορα μέσα στη σχέση να διαπραγματευτεί με αυτούς τους κανόνες. Σε αυτό το σημείο τίθεται το ερώτημα συντροφικότητα ή σκλαβιά.

Στην περίπτωση που κάθε μέλος δίνει προτεραιότητα στους κανόνες που έχει μάθει έναντι των 'θέλω' και των αναγκών του, τότε καταλήγει σε σκλαβιά, μια κόπια άλλων σχέσεων. 
Στην αντίθετη περίπτωση τα μέλη διαπραγματεύονται τα 'θέλω' τους έναντι των υπαρχόντων (εσωτερικευμένων) κανόνων και επιθυμιών, απορρίπτουν ό,τι δε τους ταιριάζει και καταλήγουν σε μία σύνθεση που τους ικανοποιεί.
Δεν υπάρχει σωστό και λάθος και όλες οι επιλογές έχουν τα οφέλη και τα κόστη τους.

Σε αυτήν την τελευταία περίπτωση δεν υπάρχει πεπατημένη. Μόνος ή σε σχέση κάποιος αποφασίζει να δημιουργήσει ένα δρόμο καινούργιο, ελευθερίας, όπου μέσα του θα μπορεί να θέτει ο ίδιος τους κανόνες και να ζεί όπως ακριβώς επιθυμεί χωρίς τα πρέπει των άλλων ακόμα κι αν χρειαστεί να χάσει κάποιους ανθρώπους που αγαπά. 

Η δημιουργία μιας τέτοιας σχέσης ελευθερίας για τα μέλη στην οποία θα μπορούν να θέτουν οι ίδιοι τους κανόνες αλλά και να ικανοποιούν ελεύθερα τις επιθυμίες τους, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Χρειάζεται και οι δύο να γίνουν ειλικρινά ευάλωτοι απέναντι στα 'θέλω' τους, στις προσδοκίες αλλά και στις ανασφάλειες τους που μέχρι τώρα μπορεί να καλύπτονταν από τους ήδη υπάρχοντες κανόνες. Μπορεί επίσης να υπάρχει και πολύς φόβο για το άγνωστο, φόβος για την πιθανότητα εγκατάλειψης, αγωνία εαν θα γίνει αποδεκτό από τον άλλο το όποιο αίτημα και τόσα άλλα 'δύσκολα' συναισθήματα.

Η επιλογή μίας τέτοιας θέσης, τελικά, είναι μία συνεχώς εξελισσόμενη αλλά καθαρή στάση ζωής όπου η πρωταρχική μας σχέση, η σχέση δηλαδή με τον εαυτό μας, δε βασίζεται στο ψέμα, στο κρύψιμο, στην ασφάλεια χωρίς όρους και στο φόβο αλλά στην αγάπη, στην ειλικρίνεια, στη φροντίδα, στην ελευθερία και στο θάρρος που χρειάζεται όταν παραδίνεται κανείς στη αλήθεια του και στη διαδικασία εξερεύνησης του εαυτού του.
Εξάλλου μία σχέση (με τον εαυτό μας και με σημαντικούς μας ανθρώπους) μπορεί να αποτελεί τον ασφαλή και με αγάπη χώρο όπου θα μπορεί κάποιος να εξερευνήσει όλες τις πτυχές της ύπαρξής του και να μάθει να συνυπάρχει, να βοηθά και να αγαπάει βαθιά έναν άλλο άνθρωπο χωρίς να στερείται ο ίδιος την ελεθυερία του.

Όπως πάντα η επιλογή και ευθύνη είναι προσωπική του καθενός...

Με αγάπη,
Παναγιώτης