Η Δύναμη και η Αδυναμία

Αγαπητέ αναγνώστη,

Ακριβώς όπως η ζωή δεν σταματάει κατά τη διάρκεια των χριστουγεννιάτικων γιορτών αλλά αποτελεί ένα ιδιαίτερο μέρος της, έτσι και το παρόν κείμενο θέλει να μιλήσει για ενα χαρακτηριστικό των ανθρώπων ως μέρος του τί έιναι να είναι κανείς άνθρωπος, την δύναμη και την αδυναμία (το ίδιο νόμισμα με τις δύο του όψεις).

Έχω συζητήσει σε προηγούμενα κείμενα το πώς ανάλογα με την ταυτότητα που υιοθετεί ο καθένας, προβάλλει στον άλλον ή σε άλλες ομάδες- συνειδητά ή ασυνείδητα- τα στοιχεία εκείνα του εαυτού του που θεωρεί ότι δεν ταιριάζουν στην συγκεκριμένη ταυτότητα. Έτσι, ένας άνθρωπος που θεωρεί τον εαυτό του ευγενή και πράο, δεν θα βρίσει εύκολα ή δεν θα είναι απότομος σε κάποιον άλλο και θα ενοχληθεί ιδιαίτερα αν κάποιος άλλος το κάνει, ειδικά προς εκείνον. Αυτό αφορά στην περσόνα, στην εικόνα ενός ανθρώπου.

Αν δεχθούμε όμως ότι οι εκφάνσεις του σύμπαντος είναι δυικές, δηλαδή καθε τί υπάρχει μαζί και σε σχέση με το αντίθετό του, τότε καταλαβαίνουμε ότι όλοι έχουμε τα πάντα μέσα μας σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό και σαν πιθανότητα. Άρα όταν κάποιος θεωρεί ότι έχει μόνο ενα χαρακτηριστικό, τότε αρνείται την ύπαρξη και- πιο σηματικά- την σχέση που έχει με το αντίθετό του, την οποία, προβάλλοντάς την σε άλλους, την απορρίπτει ως 'φθηνή', μικρότερης αξίας, λίγη κλπ.
Φυσικά αυτό αφήνει τον ίδιο και τους ομοίους του σε μια πλεονεκτικότερη θέση, αυτή της εξουσίας, δύναμης, αξιακής υπεροχής.

Ολόκληρο το οικονομικό μας σύστημα είναι βασισμένο σε αυτήν την αρχή, υπάρχουν καλύτερης και χειρότερης ποιότητας αγαθά. Την ίδια αρχή σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό έχουμε εφαρμόσει οι άνθρωποι στο πώς αξιολογούμε άλλους ανθρώπους. Στη φύση όμως δεν υπάρχουν μεγαλύτερης ή μικρότερής αξίας αγαθά. Ένα μήλο, όπου κι αν φυτρώνει, ό,τι σχήμα και χρώμα και να έχει, όσο όμορφο ή γεμάτο μπορεί να το βλέπουμε είναι της ίδιας αξίας με οποιοδήποτε άλλο. Μπορεί να είναι διαφορετικό ως προς της ποιότητες του, ξινό/γλυκό, μεγάλο/μικρό, πράσινο/κόκκινο, αλλά αξιακά είναι το ίδιο (εκτός κι αν μιλάμε για γενετικά μεταλλαγμένα και για διατροφική αξία που είναι μια υποκατηγορία της γενικότερης έννοιας της αξίας).

Η εφαρμογή, λοιπόν, της αρχής της αξίας στους ανθρώπους ως απόλυτο κριτήριο διαφαίνεται ως προβληματική γιατί ουσιαστικά δεν περιγράφει τις ποιότητες ενός ανθρώπου, τον χαρακτήρα, τα βιώματα και τελικά την ουσία του. Σαφώς και οι άνθρωποι έχουμε προτιμήσεις, πράγματα που μας ελκύουν περισσότερο απο κάποια άλλα και αυτά είναι ουσιαστικά που φανερώνουν αυτό που είναι ο καθένας, αλλά εδώ μιλώ για -συνειδητή ή ασυνείδητη- αξιολόγηση του άλλου ως καλύτερου ή χειρότερου.

Ειδικά οι δυτικές κοινωνίες είναι δομημένες πάνω στο ιδιότητα του δυνατού και ο,τιδήποτε δεν περικλείει ενεργά την δύναμη, το αντιμετωπίζει ως 'λιγότερο'. Έννοιες όπως η αλληλεγγύη, η αρρώστεια, η αδυναμία, η εσωτερική αναζήτηση έχουν συνδεθεί με συναισθήματα (αξιακή απάντηση) με την λύπηση και τον οίκτο και πρόταγμα είναι η αποφυγή τους με όποιο κόστος. 
Δημιουργούν έτσι μια επιπρόθετη αξιολόγηση (νοσηρότητα) για το τί πρέπει να συμβαίνει και τί όχι.

Όταν ένας άνθρωπος, όμως, ταυτίζεται μόνο με την ιδιότητα του δυνατού, που του επιτάσσει να κάνει και συγκεκριμένα πράγματα, τότε όχι μόνο ζητά απο τον όποιο συνομιλητή του να πάρει τον άλλο ρόλο, του αδύναμου, αλλά επίσης στερεί απο τον εαυτό του να βιώσει όλο το φάσμα των δυνατοτήτων του π.χ. να πάρει βοήθεια, να 'αφεθεί' στην υποστήριξη του άλλου, να επιτρέψει σστον εαυτό του να κάνει, να αναγνωρίσει και να διορθώσει 'λάθη' κλπ.
Φυσικά το ίδιο ισχύει για τους ανθρώπους που ταυτίζονται με την ιδιότητα του αδύνατου και περιμένουν από κάποιον άλλον να τους φροντίσει, να τους 'σώσει', να τους στηρίξει κλπ, στερώντας απο τον εαυτό τους την δυνατότητα να οικειοποιηθούν την δύναμη τους και να τη χρησιμοποιήσουν δημιουργικά στη ζωή τους για να εξελιχθούν.

Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει κανείς, με τον ίδιο τρόπο που η φύση και το κλίμα που παράγουν συγκεκριμένα αγαθά, επιδρούν καθοριστικά στη δομή και στο χαρακτήρα του ανθρώπου φροντίζοντας ή όχι τις ποιότητες που φέρει ως ψυχή και δημιουργώντας το έδαφος για τα μαθήματά του στη ζωή.
Για παράδειγμα, ένα μωρό/ παιδί που δεν ένιωσε συστηματικά φροντίδα απο τους γονείς (ή κηδεμόνες) του τότε θα έχει δημιουργήσει μια εσωτερική εικόνα ενός μη ασφαλούς κόσμου και άρα ως ενήλικας μπορεί να μην εμπιστεύεται εύκολα άλλους ανθρωπους στις σχέσεις του κλπ.

Έχω δεί ανθρώπους που είχαν κακοποιητικές ή μη υποστηρικτικές παιδικές εμπειρίες να μεγαλουργούν στη ζωή τους ως ενήλικες σε ό,τι ενδιαφέρονταν να κάνουν και άλλους να μην μπορούν να ξεφύγουν απο  περιοριστικές δυναμικές και τα συναισθήματα που δημιουργήθηκαν απο αντίστοιχες εμπειρίες.
Αντίστοιχα, έχω δει ανθρώπους σε υποστηρικτικά περιβάλλοντα να μην μπορούν να συνδεθούν με άλλα βιώματα πέραν απο τα δικά τους αντιμετωπίζοντας τα σαν άγνωστη περιοχή.
Η θέση δύναμης ή αδυναμίας ενός ανθρώπου μια δεδομένη χρονική στιγμή δεν επεξηγεί το από πού έρχεται αυτός ο άνθρωπος, τί έχει βιώσει ή τί βιώνει τώρα, πόσο έχει ή δεν έχει προσπαθήσει για να γίνει αυτό που είναι και τελικά ποιός είναι ή μπορεί να είναι στο σύνολό του. Σίγουρα μπορεί να αποτελεί δέιγμα και να υποδηλώνει πράγματα.

Ανά στιγμές όλοι μπορούμε να αισθανθούμε δυνατοί σε κάτι και αδύναμοι σε κάτι άλλο. όλοι έχουμε την δυνατότητα για όλα ανεξάρτητα με το αν το αγνωρίζουμε ή όχι. Η κρίση, λοιπόν, της μίας ή της άλλης θέσης ως καλύτερης ή χειρότερης ή σωστής ή λάθος, πέραν απο κοινωνικά δημιουργημένη, μάλλον λέει περισσότερα για τον άνθρωπο που την κάνει παρά για τον άνθρωπο που την δέχεται.

Η δύναμη και η αδυναμία είναι καταστάσεις όπως τόσες άλλες. Το πώς ο καθένας τις βιώνει και απαντά σε αυτές είναι προσωπική υπόθεση στην προσωπική 'ιστορία' και πορεία ζωής και μαθημάτων του καθενός σε έναν κόσμο που όλοι δυνητικά μπορούν να αλληλεπιδράσουν με και να μάθουν απο όλους. 

Με αγάπη,
Παναγιώτης