|
Αγαπητέ αναγνώστη,
Η αγάπη είναι από εκείνα τα ανεξάντλητα θέματα που ο καθένας έχει τις δικές του εμπειρίες και απόψεις. Παρατηρώντας διάφορες εκφάνσεις της κατα τη διάρκεια της περιόδου του ορθόδοξου Πάσχα, όπου άνθρωποι έρχονται περισσότερο μαζί, αισθάνθηκα έντονα την ανάγκη να τη συζητήσω λίγο παραπάνω. Είναι κοινός τόπος παραδοχής πια ότι τις πρώτες μας προσλαμβάνουσες για τον κόσμο τις παίρνουμε από την οικογένεια και το περιβάλλον στα οποία μεγαλώνουμε. Εκεί, μέσα από λόγια και πράξεις, από το πώς αισθάνονται, εκφράζονται και επικοινωνούν οι 'μεγάλοι' αλλά και τα παιδιά γύρω μας, καταλαβαίνουμε το εάν κάτι επιτρέπεται ή όχι, πώς εκδηλώνονται συναισθήματα, πώς σχετίζονται οι άνθρωποι μεταξύ τους και πώς αισθάνονται και συμπεριφέρονται σε συγκεκριμένες καταστάσεις π.χ πένθος, γιορτές κλπ. Φτιάχνουμε, δηλαδή, ένα σενάριο, ένα πρότυπο, ένα μοντέλο συναισθηματικού φάσματος, εκδηλώσεών του και συσχετισμών. Ένα από αυτά τα συναισθήματα είναι και η αγάπη που έχει συγκεκριμένο μήκος κύματος, δόνηση που εκπέμπεται όταν κάποιος την αισθάνεται. Είναι μια δόνηση ήρεμη, 'ανοίγματος' και 'απλώματος', αποδοχής, ικανοποίησης, ευεξίας. Έχουν σημασία αυτές οι λέξεις, γιατί συχνά ακούμε ανθρώπους να σχετίζουν την αγάπη με κάτι πιεστικό, αγχωτικό, στρεσογόνο, αγωνιώδες, κουραστικό, απαιτητικό, επώδυνο. Γιατί όμως να συμβαίνει αυτό; Αυτό ακριβώς το σημείο θέλω να συζητήσω. Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουμε την αγάπη μέσα στα πρώτα περιβάλλοντα μας ως κάτι 'υπό όρους', 'αν είσαι καλό παιδί, θα σου κάνω αυτό' ή 'αν μ αγαπούσες θα έκανες αυτό' ή 'αν αγαπάς κάποιον, θα πρέπει να δεχτείς όλα όσα κάνει'. Έτσι μαθαίνουμε ότι για να γίνει κάτι που θέλουμε, για να είμαστε αποδεκτοί, για να μας αγαπάνε, για να πάρουμε κάτι που έχουμε ανάγκη από κάποιον άλλο, θα πρέπει να υπάρχει πάντα ένας όρος, ο οποίος τίθεται αρχικά από κάποιον άλλο και αργότερα ίσως τον θέτουμε εμείς στον εαυτό μας και σε άλλους με τη σειρά μας. Άρα ζούμε σ' ένα μόνιμο, εσωτερικό και εξωτερικό, καθεστώς ανασφάλειας όπου η αποδοχή και η αγάπη προς εμάς, εξαρτώνται πάντα από κάποιους παράγοντες που θέτουν κάποιοι άλλοι. Άρα δεν είμαστε ποτέ αποδεκτοί 100%, είμαστε αγαπητοί πάντα υπό προϋποθέσεις, από κριτήρια δηλαδή που κάποιος θέτει ως σωστά... για εκείνη/ον. Μήπως το ίδιο συμβαίνει και για την αγάπη προς στον εαυτό μας; Αν έχουμε μάθει να αγαπάμε γενικά υπό όρους, τότε αγαπάμε και τον εαυτό μας υπό όρους; Δεν ακούγεται κάπως άδικο αυτό; Υπάρχει κάποιο κομμάτι μας που να μην αξίζει την αγάπη μας; Κι αν ναι, ποιό είναι αυτό και γιατί ακριβώς δεν αξίζει την αγάπη μας; Και κάπως έτσι όλο το οικοδόμημα περί 'υπό όρους' αγάπης καταρρέει και αποκαλύπτεται ότι ήταν απλά ένα οικοδόμημα, ένα κατασκεύασμα. Όπως ακριβώς δεν είναι υγιές να μην υπάρχει μέρος μας που να μην αξίζει την αγάπη μας, έτσι ακριβώς υπάρχει ή δεν υπάρχει και στου άλλους. Μπορεί να υπάρχουν συμπεριφορές των άλλων που να μας θυμώνουν, να μας στεναχωρούν, να μας δυσκολεύουν, να μας προβληματίζουν, να μην τις καταλαβαίνουμε, να μην τις θέλουμε, αλλά αυτό δεν τις κάνει μη άξια αγάπης. Αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να είναι δημιουργημένες από μία 'υπό άλλους όρους' αγάπη από άλλα περιβάλλοντα και δυναμικές. Μια σειρά, δηλαδή, από άλλα κριτήρια που έπρεπε να ακολουθήσει ο συγκεκριμένος άνθρωπος για να τον αγαπούν και να τον δέχονται οι γύρω του. Επεκτείνοντας αυτή τη σκέψη, καταλαβαίνουμε ότι καταλήγουμε να υπάρχουμε ως μισά του μισού, κατακερματισμένα, ανελεύθερα μέρη ενός ανομοιογενούς συνόλου, που διαρκώς απορρίπτουν το ένα το άλλο, και εσωτερικά και εξωτερικά, επειδή κάπως έμαθαν τί είναι και τί δεν είναι άξιο αγάπης. Ο προγραμματισμός του προγραμματισμού στις αξίες και στις συμπεριφορές δηλαδή! Κάποιοι από μας είχαν την τύχη να ζήσουν σε άλλες κοινωνίες ή να ψάξουν εναλλακτικές πιθανότητες αυτού και μέσα από σκληρή δουλειά και αυτοαναζήτηση καταλήξαμε στο ότι όλη αυτή η διχοτόμηση μόνο κακό κάνει. Το ότι δεν θα κάναμε εμείς τις επιλογές που κάνει κάποιος για τον εαυτό του ή το ότι θέλουμε να υπάρχουμε με έναν διαφορετικό τρόπο από κάποιον, ακόμα και από την πλειοψηφία, δεν σημαίνει καθόλου ότι εμείς ή οι άλλοι είναι λάθος ή ανάξιοι αγάπης για αυτό που είναι και κάνουν. Φυσικά πράξεις που βλάπτουν σωματικά ή ψυχικά κάποιον είναι κατακριτέες, αλλά μήπως θα πρέπει επιτέλους να συζητήσουμε το πώς ένα μέλος μιας κοινωνίας αποφασίζει να κάνει μια τέτοια πράξη; Ποιός μπορεί να του έδειξε ότι είναι οκ να την κάνει; Μήπως μια πράξη βίας προς κάποιον άλλο αποτελεί ένδειξη και απόδειξη της ύπαρξης βίας εσωτερικά, αλλά και της ύπαρξης βίας σε συλλογικό επίπεδο; Η απόρριψη ενός μέλους της κοινωνίας για τις όποιες επιλογές του που δεν συμφωνούν με τις επιλογές της πλειοψηφίας είναι μία μορφή βίας από μόνη της, είναι η πράξη μη αγάπης, μη αποδοχής, μίσους προς έναν άλλον άνθρωπο και τον τρόπο που επιλέγει να εκφράζεται και να ζει. Αν κάποιος από μία παρέα συγκινείται με μία ταινία που οι φίλοι του δεν συγκινούνται με αυτήν, γιατί αυτό τον κάνει περίεργο, υπερευαίσθητο, 'μαλακό κλπ; Ένας άνθρωπος που πραγματικά αγαπά τον εαυτό του, δεν χρειάζεται να στραφεί εναντίον κανενός άλλου ανθρώπου, παρά μόνο, ενδεχομένως, για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Αντιλαμβάνεται ότι είναι μέρος της παγκόσμιας κοινότητας των ανθρώπων που είναι σε διαρκή αλληλεξάρτηση και κανένας άλλος άνθρωπος δεν είναι ανώτερος ή κατώτερος αξιακά από τον ίδιο. Η όποια προσπάθεια επιβολής σε κάποιον άλλο, επίθεσης, κατάκρισης, αγνόησης, χειρισμού κλπ υποδεικνύει μόνο ψήγματα είτε ανασφάλειας, είτε αλαζονείας, και τα δύο πολύ σαθρά θεμέλια για να χτίσει κανείς πάνω την ύπαρξή του. Επίσης, αποτελούν χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν μία προβληματική σχέση με την αγάπη του εαυτού. Στην πρώτη περίπτωση υπάρχει έλλειμμα και στη δεύτερη περίπτωση πλεόνασμα. Η όποια κριτική, λοιπόν, δεν δείχνει κάτι για τον κρινόμενο απαραίτητα, αλλά περισσότερο για αυτόν που κρίνει και τη σχέση του με την αποδοχή και την αγάπη εν γένει. Είναι χαρακτηριστικό το ότι πολύς κόσμος τις άγιες μέρες του Πάσχα πηγαίνει στην εκκλησία και συμμετέχει στα Πάθη του Χριστού και την ίδια ώρα, παρά το πρόταγμα των ημερών για αγάπη και συγχώρεση, συνεχίζει να στρέφεται με λόγο και πράξεις μίσους και κακίας προς άλλους ανθρώπους λες και η ύπαρξη και εφαρμογή της αγάπης γίνεται μόνο κατα το δοκούν και αφορά μόνο σε συγκεκριμένα πράγματα και ανθρώπους. Όσο αναλογίζομαι την αγάπη, τόσο τείνω να καταλήξω ότι είναι ένα καθολικό συναίσθημα που υπάρχει ως δυνατότητα σε όλους τους ανθρώπους προς όλα τα έμβια όντα και, ταυτόχρονα, είναι μια διαρκής πάλη, σύγκρουση και διαδικασία του εαυτού μας προς ανώτερα μαθήματα. Η αγάπη, όπως όλα τα συναισθήματα, καταδεικνύει τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τον εαυτό μας και με τον κόσμο. Εάν αισθανόμαστε ανασφαλείς, δηλαδή, θα φοβόμαστε διαρκώς ότι κάποιος θα θέλει να μας βλάψει. Επίσης, η αγάπη έχει πάντα ένα αντικείμενο. Αγαπάμε, δηλαδή, κάτι που θεωρούμε ότι έχει αξία, ότι είναι όμορφο, ότι έχει μια θετική ιδιότητα και συνολικά μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα και ήρεμα. Ακόμα και η αγάπη που μπορεί να έχει κανείς για μια κακή συνήθεια, όπως το τσιγάρο, όσο οξύμωρο και να ακούγεται, σχετίζεται κατα βάση με ένα θετικό συναίσθημα, αυτό της ικανοποίησης, του 'γεμίσματος' ότι εισπνέεται κάτι μέσα, της εξισορρόπησης της έντασης κ.ά. Μ αυτή την έννοια 'αγαπώ' σημαίνει ακούω, σέβομαι, κατανοώ, αποδέχομαι, αγκαλιάζω, υποστηρίζω, βοηθάω, εξηγώ, επιβραβεύω, διευρύνομαι, συμπεριλαμβάνω, συγχωρώ, αντέχω, επιμένω, διεκδικώ, συνδέομαι και τόσα άλλα, γιατί αφορά σε μία εσωτερική ανάγκη που ζητά ικανοποίηση. Πράξεις δύσκολες που χρειάζονται διαρκή προσπάθεια. Τις περισσότερες φορές δε, δεν αφορούν σε κάποιον άλλο, αλλά τον ίδιο μας τον εαυτό. Πόσο συχνά παίρνουμε αυτή τη στάση ενεργά απέναντι στον εαυτό μας για να την πάρουμε και προς κάποιον άλλο; Και το χειρότερο; Εάν δεν δεσμευόμαστε καθημερινά και έμπρακτα με αγάπη προς τον εαυτό μας, τότε θα αναζητούμε απεγνωσμένα κάποιον, γονέα, παιδί, φίλους, ερωτικούς συντρόφους, πρόσκαιρες συνευρέσεις κ.ά. να το κάνουν για εμάς, λες και είναι υπεύθυνοι, λες και μας το χρωστάνε. Τους ζητούμε όμως να πληρώσουν ένα δικό μας κενό, μια ανάγκη, την έλλειψη προσοχής, εκτίμησης, αγάπης και για αυτόν ακριβώς τον λόγο μετά γινόμαστε έρμαια των άλλων, γιατί με την πιθανότητα να τους χάσουμε, αισθανόμαστε ότι θα χάσουμε αυτή την αγάπη και την ικανοποίηση και μετά είμαστε εμείς που πρέπει να μάθουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας. Αυτές είναι οι σχέσεις εξάρτησης, όπου ο ένας φέρει το συμπληρωματικό μέρος του άλλου και η πληρότητα έρχεται μόνο από τη σχέση με τον άλλο. Αλλιώς αισθανόμαστε κενοί και μόνοι, για αυτό καταλήγουμε να δεχόμαστε και να συμμετέχουμε σε καταστάσεις που τελικά είναι προβληματικές και ζημιογόνες για εμάς, προκειμένου να μην χάσουμε αυτή την επαφή με την αγάπη και την πληρότητα που φέρνει. Στην πραγματικότητα όμως, η αγάπη υπάρχει μέσα μας και αφορά στη σχέση με τον εαυτό μας. Εκεί ακριβώς είναι που έρχονται τα πνευματικά μαθήματα που αφορούν σε μια πιο βαθιά σχέση με τον εαυτό μας και κατ' επέκταση με τους άλλους. Γιατί καλούμαστε, πέρα από όσα έχουμε μάθει και προγραμματιστεί, να ξαναγράψουμε το σενάριο της ζωής μας, να δημιουργήσουμε καινούργιο οικοδόμημα, να μάθουμε να αγαπάμε και να φροντίζουμε και τα πιο σκοτεινά, πιο μπερδεμένα, πιο μη αποδεκτά, πιο άγνωστα, πιο άγρια και 'άσχημα' κομμάτια μας που κανείς ίσως μέχρι τώρα δεν έχει κάνει και δεν μπορεί να κάνει για εμάς. Ακόμα κι αν 100 άλλοι άνθρωποι μας λένε ότι αγαπάνε κάτι συγκεκριμένο σε εμάς, εάν δεν το αναγνωρίσουμε, 'αγκαλιάσουμε' και αγαπήσουμε εμείς, τότε θα παραμένει στη σφαίρα του απορριπτέου, ανενεργού και διαστρεβλωμένου μέσα μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλο αυτό χρειάζεται να το κάνουμε απολύτως μόνοι μας. Η υγιής, ενήλικη και ώριμη αγάπη υπάρχει και ρέει και σε σχέσεις αμοιβαίας αλληλεξάρτησης με τους άλλους. Εκεί όπου και τα δύο υποκείμενα βρίσκουν την αποδοχή, όπως ακριβώς είναι, αλλά και τον χώρο για να εξελιχθούν προς τον όποιο δρόμο τους καλεί η καρδιά τους. Φόβος, ανασφάλεια, εσωτερική καταπίεση και ανελευθερία, υπακοή στους άκαμπτους κανόνες των κοινωνιών είναι οι σύμβουλοι που πάντα θα μας οδηγούν σε πιο 'ασφαλείς', αντιφατικές, ασύμβατες και ανελεύθερες επιλογές και πράξεις. Το διαπιστώνω συνέχεια στο χώρο της θεραπείας, άνθρωποι να ταλανίζονται για χρόνια μεταξύ της αίσθησης του 'πρέπει' που έμαθαν και του 'θέλω' που λαχταρά η καρδιά τους, όλα αυτά τα μέρη τους που δεν βρήκαν αγάπη και διαστρεβλώθηκαν σε διάφορες επώδυνες μορφές για να βρουν κάποιο τρόπο να παραμείνουν ζωντανά. Είναι ταξίδι, ναι, αλλά είναι και κρίμα να φεύγουν ψυχές από αυτό τον κόσμο με τόσο σκοτάδι και έλλειψη αγάπης! Πότε θα μάθουμε να αγαπάμε πραγματικά και σε βάθος εαυτούς και αλλήλους; Οι γιορτή του Πάσχα θα παραμένει πάντα μία συμβολική διαδικασία που θα μας καλεί, πέρα από τις αργίες και το πολύ φαγητό, την πρόσκαιρη απόλαυση δηλαδή, να επανεξετάσουμε τη σχέση μας με την άνευ όρων αγάπη, με την ανιδιοτέλεια, με τη συγχώρεση, με την ανοιχτή αγκαλιά, με τη βαθύτερη ουσία της ζωής μας, με την Ανάταση της ψυχής μας ξανά και ξανά μέχρι να συναντήσουμε αληθινά τον Θεό μέσα μας. Με αγάπη, Πάνος
0 Comments
Ήρθαν και φέτος τα Χριστούγεννα, μια γιορτή που γιορτάζεται σε πολλά μέρη του κόσμου και συνδέεται με μία περίοδο διακοπών για πολλούς και με την εορτασμό της πρωτοχρονιάς.
Είναι ενδιαφέρον που και οι δύο γιορτές αφορούν σε κάτι καινούργιο, σε μία γέννηση, στην αρχή. Στην αρχή μιας ζωής, αλλά και μίας νέας χρονιάς. Στην αφετηρία προς κάτι που μόλις αρχίζει να υπάρχει. Στην πραγματικότητα, η νέα χρονιά έρχεται ως συνέχεια της προηγούμενης. Μπορεί να επιθυμούμε, να έχουμε ανάγκη και να επιδιώκουμε μια επανεκκίνηση, αλλά ουσιαστικά περνάμε από το ένα στο άλλο, συνεχίζουμε μία πορεία, μία εξέλιξη με σταματήματα και ξεκινήματα. Σ' αυτήν την πορεία, λοιπόν, για να βιώσουμε ξεκινήματα, συνήθως, κάτι πρέπει να πεθάνει. Για να πάμε σε μία καινούργια δουλειά, θα πρέπει να αφήσουμε την παλιά, το ίδιο για μία σχέση, ένα σπίτι κ.ό.κ. Άρα ο 'θάνατος' και η απώλεια είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής της κυκλικής διαδικασίας της ζωής. Κάθε φθινόπωρο η φύση βιώνει έναν τέτοιο θάνατο, όπου τα δέντρα ρίχνουν τα φύλλα τους και μ' έναν τρόπο νεκρώνουν για να δημιουργήσουν χώρο για τη νέα ζωή. Αυτή τη μεικτή, ευχάριστη και επώδυνη, διαδικασία μου θύμισαν οι πρόσφατες απώλειες των γονέων κάποιων φίλων. Οι άνθρωποι μέσα στη διαρκή μας πάλι για μια κάποια ισορροπία με το άγνωστο, το υπερβατικό και την πεπερασμένη φύση μας, ξεχνάμε ή καλύτερα επιλέγουμε να μην δίνουμε χώρο, να μην συζητάμε, να μην 'γιορτάζουμε' τον θάνατο που πάντα προηγείται μίας γέννησης. Ακόμα και η γέννηση ενός παιδιού συνεπάγεται το τέλος της ζωής της μητέρας ή/και του ζευγαριού όπως την ήξεραν. Αλλάζει το σώμα της, οι συνήθειες, η αναφορά και ο προσανατολισμός τους στη ζωή. Αντίστοιχα, όταν ένα παιδί χάνει τους γονείς του, χάνεται μαζί η αναφορά και η παρουσία ενός ανθρώπου που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με την ύπαρξή του από την πρώτη του μέρα ζωής. Ο πόνος όταν πρόκειται για τον θάνατο είναι αβάσταχτος, γιατί πρόκειται για την οριστική παραδοχή ότι κάτι δεν θα υπάρχει ποτέ ξανά ως τέτοιο. Μας φέρνει σε επαφή με τα όρια της ζωής, τα όρια μας ως ανθρώπους, τα όρια των ικανοτήτων και των αδυναμιών μας, τα όρια της υλικής και της άυλης ύπαρξής μας. Δεν μπορούμε να τον νικήσουμε, να τον αντιστρέψουμε, είμαστε αβοήθητοι στην ισχύ του κ μ' ένα τρόπο στη ' μοίρα' και στο 'χέρι του θεού'. Δεν χρησιμοποιώ αυτούς τους όρους καθόλου μοιρολατρικά, αλλά ως δείγματα του 'επέκεινα', ότι οι άνθρωποι χρειαζόμαστε να ελπίζουμε ότι κάτι υπάρχει μετά τον θάνατό μας για να έχει μ ένα τρόπο η ζωή μας αξία και νόημα! Με τον ίδιο τρόπο που αλλάζουμε χρόνο σκεφτόμενοι τί θελουμε από τη νέα χρονιά 'να μας φέρει', πού αν δεν δουλέψουμε δεν θα έρθει μόνο του ποτέ, δεν σκεφτόμαστε ποτέ ότι τη νέα χρονιά που έρχεται θα αρρωστήσουμε, κάποιος θα πεθάνει, θα χωρίσουμε κλπ . Κι όμως και αυτά συμβαίνουν και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις είναι πιό καθοριστικά γεγονότα για τις ζωές μας από άλλες χαρές. Τί θα λέγατε, λοιπόν, αυτές τις γιορτές που έρχονται μετά από δυο χρόνια σχεδόν πανδημίας και στέρησης ελευθεριών, να αναλογιστείτε περισσότερο τί αφήνετε πίσω; Τί έχει πεθάνει και τί 'πρέπει' να πεθάνει μέσα και έξω σας για να συνεχίσετε να ζείτε με υγεία και ευημερία σε όλα τα επίπεδα; Πόσο χώρο είστε διατεθειμένοι να αφήσετε στον εαυτό σας μεταξύ αλκοόλ, ξενυχτιών και διασκεδάσεων να πενθήσει αυτό τον φυσικό κύκλο ζωής που είμαστε όλοι μέρος του και τα πράγματα που θα πάρει αυτή τη φορά μαζί του; Όλες τις επιθυμίες και τα όνειρα που δεν εκπληρώθηκαν, τα 'λάθη' που κάνατε, τις προσδοκίες που απογοητεύτηκαν, αλλά και όσα δεν αφήσατε τον εαυτό σας να χαρεί; Κατανοώ, θαρραλέο και δύσκολο σε μία περίοδο επιβεβλημένης χαράς, αλλά μπορεί να συνυπάρχουν και τα δύο εάν υπάρξει χώρος! Και ίσως τότε, αν έρθουμε σε επαφή με όλα αυτά που εμπεριέχονται στην ανθρώπινη φύση, να δούμε ότι η αγάπη είναι αυτή που μπορεί να κρατήσει όλους τους κόσμους μαζί: των νεκρών και των ζωντανών, των παιδιών και των γονέων, των δυνατών και των αδύναμων, των ασθενών και των υγειών, των λογικών και των συναισθηματικών, των ανδρών και των γυναικών, των ετεροφυλόφιλων και των άλλων και σε ό,τι άλλο βλέπουμε αντίθεση και όχι τα μέρη ενός θεϊκού φάσματος ύπαρξης. Καλές γιορτές! Με αγάπη, Παναγιώτης Έχει περάσει καιρός από την τελευταία φορά που έγραψα ένα άρθρο και αυτό γιατί πολλά πράγματα ήταν και είναι 'στον αέρα' και είναι συχνά δύσκολο να διασαφηνίσω ένα θέμα προς συζήτηση. Όπως έχω ξαναγράψει συχνά συμβαίνουν πολλά στις ζωές μας και είναι δύσκολο να βάλουμε μία τάξη ή να την οργανώσουμε με έναν ικανοποιητικό τρόπο. Μπορεί να έχουμε αγωνία, άγχος, φόβο και ανησυχία για το τί θα γίνει, ειδικά σε καιρούς όπως ο τωρινός όπου 'έκτακτες΄συνθήκες έχουν αποσυντονίσει πολλές από τις μέχρι τώρα δραστηριότητες, αλλά και πεποιθήσεις μας. Το μήνυμά μου και αυτή τη φορά αφορά στην αγάπη. Θα δανειστώ και πάλι μέρη από τη δική μου ανάγνωση της 'ελληνικής ψυχολογίας' για να συζητήσω το πώς καταπιεσμένα συναισθήματα και συμπεριφορές που συνδέονται με αυτά , μορφώνουν παγιωμένες κοινωνικές συμπεριφορές, πεποιθήσεις και δυναμικές. Η ελληνική κοινωνία, όπως και κάθε κοινωνία, λειτουργεί εν πολλοίς βάση συγκεκριμένων προτύπων. Τις τάδε συμπεριφορές περιμένει από έναν άντρα και από μία γυναίκα, τις δείνα συνήθειες, συναισθηματικές αντιδράσεις και προσδοκίες. Η προσαρμογή κάποιου σε αυτές επιφέρει επιβράβευση, αγάπη, ειρήνη και αποδοχή κάπως όπως ανταμείβει ο ιδιοκτήτης τον σκύλο του με μια λιχουδιά όταν κάνει την επιθυμητή συμπεριφορά. Κάπως έτσι προγραμματιζόμαστε να είμαστε καλοί ή κακοί, συναισθηματικοί ή δυνατοί, θαρραλέοι ή φοβισμένοι, μοναχικοί ή κοινωνικοί, δοτικοί ή εγωιστές, αγχώδεις ή ήρεμοι, επαρκείς ή ανεπαρκείς και τόσα άλλα. Όλες αυτές οι ταμπέλες γίνονται μέρα με τη μέρα και ασυνείδητα η ταυτότητά μας, ο χαρακτήρας μας, το ποιοί είμαστε. Και είναι πάντα σε μία μορφή διπόλου, ή το ένα ή το άλλο. Ποιό παιδί δεν θέλει την αγάπη των γονιών του και την ασφάλεια που προκύπτει από την επιβράβευση και την αποδοχή τους;! Τί γίνεται όμως στην περίπτωση που οι επιθυμίες ή οι ανάγκες του παιδιού δεν συμφωνούν με τις προσδοκίες και επιταγές των γονιών; Τότε συμβαίνουν δύο πράγματα: ή το παιδί βρίσκει τη δύναμη να διαφωνίσει και να έρθει σε ρήξη με τους γονείς του διακινδυνεύοντας να χάσει την αγάπη και την υποστήριξή τους ή σιωπά και βρίσκει λύσεις που αποτελούν το συμβιβασμό μεταξύ των δικών του επιθυμιών και αναγκών και αυτών των γονιών του. Με αυτό τον τρόπο το παιδί καταπιέζει και 'διαχωρίζεται' από διάφορα μέρη του, αλλά συνεχίζει να έχει την υποστήριξη και την αγάπη των γονιών του για αυτό όμως που τους δείχνει ότι είναι και θέλει. Έτσι δημιουργείται μία περσόνα, ένας διαφορετικός χαρακτήρας του αληθινού, ένας νέος άνθρωπος. Αυτή η δεύτερη στρατηγική είναι από την παρατήρησή μου η επικρατούσα στην Ελλάδα. Από γονείς που δεν τολμούν να διαφωνίσουν με τους δικούς τους γονείς για να μην 'χαλάσουν' τις σχέσεις τους, από ομο και αμφιφυλόφιλους που ζουν διπλή ζωή για να μην ταράξουν τις 'ισορροπίες', από γυναίκες που δεν είναι ευτυχισμένες στους γάμους τους και δεν διεκδικούν τις επιθυμίες του, αλλά και δεν φεύγουν, από ομοφυλοφιλους που κάνουν εμμονικά σεξ με άλλους συντρόφους γιατί η δέσμευση, η επαφή και η αποδοχή είναι άγνωστες λέξεις κ.ό.κ. Αυτά είναι μερικά παραδείγματα συμπεριφορών που για μενα δηλώνουν όχι μόνο ατομική αλλά και συλλογική νοσηρότητα. Το omerta, η σιωπή της καταπίεσης, της ανελευθερίας και του ψέμματος συνεχίζεται από γενιά σε γενιά μέχρι ένα μέλος της οικογένειας να αρρωστήσει σωματικά ή και ψυχικά, κάποιος να χάσει τη ζωή του, κάποιος να αρχίσει θεραπεία, κάποιος να επιχειρήσει να σπάσει τον φαύλο κύκλο δυστυχίας. Ίσως όλοι να συμφωνήσουμε με το χιλιοειπωένο: 'η ζωή είναι ένα δώρο'! Ποιό δώρο όμως; Ένα δώρο βουτηγμένο στην ανασφάλεια και στο ψέμα, στην ανελευθερία και στην κρυφή επιθυμία, στην παγιοποίηση και στην απουσίας εξέλιξης, στην έλλειψη αγάπης για τον εαυτό και τους άλλους; Το παράδοξο είναι ότι και αυτοί που αποφασίζουν να 'συμμορφωθούν' με τα στερεοτυπικά προτάγματα, αλλά και αυτοί που επαναστατούν, 'βράζουν ο καθένας στο ζουμί' του, γιατί οι συμπεριφορές τους προσδιορίζονται από και απαντούν σε ένα βαθμό στην αντίθετη θέση. 'Θέλω να πώ φτάνει πιά, αλλά τότε τί θα πούν για μένα ή ποιός θα είμαι εγώ μετά;'. 'Θέλω να κάνω τη ζωή μου όπως τη θέλω εγώ, αλλά θέλω και να με αποδέχονται και όλοι όπως είμαι'. Κάθε επιλογή έχει και κάποιο κόστος, όποια επιλογή και αν είναι αυτή. Αυτό είναι όλο το μάθημα της ζωής στην ύλη, ότι συνέχεια υπάρχει ένας κάποιος περιορισμός. Καλούμαστε λοιπόν, να υπερβούμε τα εγκόσμια και να δούμε πιό βαθιά στην ύπαρξή μας και αυτό πάντα αφορά και τους άλλους. Είμαστε όλοι μαζί ένα σε αυτό. Η εποχή που ζούμε είναι μεταβατική, είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε, είτε όχι. Η μετάβαση έχει να κάνει ακριβώς με τον θάνατο αντιλήψεων σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο. Ειδικά στην Ελλάδα ιστορικά ζήσαμε και ζούμε με ένα ιό διχασμού για πολλά χρόνια. Η κύρια αιτία είναι αυτή ακριβώς, ότι δεν αφήσαμε ποτέ επαρκή χώρο για την 'άλλη γνώμη', για τον άλλο τρόπο, για τον άλλο άνθρωπο που δεν μας μοιάζει, που είναι διαφορετικός, που αισθάνεται και θέλει να ζήσει αλλιώς. Και αυτό γιατί εμείς ποτέ, οι ίδιοι που κατακρίνουμε τον άλλο γιατί είναι διαφορετικός, δεν τολμήσαμε να κάνουμε την επανάστασή μας απέναντι σε όποια δεσμά. Δεν τσακωθήκαμε με τους γονείς μας, δεν διακινδυνεύσαμε, δεν τολμήσαμε να ζήσουμε όπως θέλουμε, οπότε πώς τολμάει να το κάνει άλλος;! Επίσης δεν τολμήσαμε ποτέ να κάνουμε τις προσωπικές μας υπερβάσεις, να βρούμε πραγματικά το νόημα για εμάς και όχι να ακολουθήσουμε τον πεπατημένο δρόμο δημιουργίας οικογένειας και παιδιών που καθησυχάζει εν πολλοίς τα υπαρξιακά ερωτήματα που ενυπάρχουν λίγο πολύ σε όλους. Επακόλουθα, γεννιέται και συντηρείται μία ρητορική και συναισθήματα μίσους που κρατούν μία κοινωνία δέσμια και στατική να βαλτώνει. Απλά γιατί όλη η ενέργεια πηγαίνει ή στον πόλεμο εναντίον κάποιου ή στην υπεράσπιση του εαυτού ή στην αποφυγή και των δύο με όποιο τρόπο (ποτό, σεξ, εξωσυζυγικές σχέσεις κλπ). Σαν δυο παιδιά που μαλώνουν συνεχώς και δεν υπάρχει κανένας ενήλικας στο δωμάτιο να προσπαθήσει όχι απαραίτητα να τους συμφιλιώσει γιατί αυτό είναι αποτέλεσμα επιλογής και δουλειάς, αλλά να δείξει έναν ειρηνικό δρόμο συνύπαρξης. Ότι μπορούν να συνυπάρχουν ως διαφορετικοί χωρίς να κακοποιεί ο ένας τον άλλο. Ένα απλούστατο καθημερινό παράδειγμα, η οδήγηση, Ενώ υπάρχουν κανόνες, πολύ συχνά κάποιοι τους παραβιάζουν, είτε αψηφώντας σημάνσεις, είτε παρκάροντας παράνομα θέτοντας τους εαυτούς τους και άλλους σε κίνδυνο, αλλά και ασκώντας ενός είδους βία στον συμπολίτη τους αφού δεν λαμβάνουν υπόψην τους τον άλλο και τους κανόνες που έχουν συμφωνήσει και οι δύο να τηρούν απέναντι στο νόμο. Ταυτόχρονα, δεν υπάρχει μια 'ενήλικη αστυνόμευση' να επιβάλλει το συμφωνημένο δίκαιο προς διατήρηση της ομαλότητας της κοινωνίας. Γεγονός που επιφέρει τραύμα δευτέρου επιπέδου, γιατί όχι μόνο ασκείται βία, αλλά και επειδή δεν τιμωρείται, συνεχίζει να υπάρχει σαν εφιάλτης ότι θα συνεχίσει να ασκείται συνεχώς Δεν διατείνομαι ότι έχω όλες τις απαντήσεις και λύσεις. Αυτό που ξέρω όμως σίγουρα και το βλέπω συνεχώς δουλεύοντας με ανθρώπους σε βάθος, είναι ότι όταν ανοιγόμαστε στην αλήθεια της ψυχής μας όσο δύσκολη και επώδυνη και αν είναι, τότε βρίσκουμε ειρήνη, ησυχία, κατανόηση, ελευθερία και αγάπη μέσα μας τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τους άλλους. Αυτό είναι όλο το ταξίδι της αυτογνωσίας που διατείνονται από θεραπευτές μέχρι γιατροί, coaches και guru, η εξερεύνηση και η απελευθέρωση της ψυχής από τα όποια δεσμά της. Κοινωνίες σε πόλεμο, όποιας μορφής, και κατ' επέκταση σε έλλειψη ευημερίας δεν είναι επειδή οφείλεται στο ταμπεραμέντο ή στην ιδιοσυγκρασία τους, αλλά επειδή ζούν διαρκώς με τον ιό της απειλής και της έλλειψης σεβασμού, δεν έχουν βρεί τον τρόπο και την δύναμη οι πολίτες τους, εσωτερικά και εξωτερικά, να αναγνωρίσουν, να εκφράσουν, να ακούσουν, να νιώσουν, να συγχωρήσουν, να καταλάβουν και να αγαπήσουν όλα τα κομμάτια τους. Με αυτή την έννοια ο εχθρός θα ζεί πάντα πρώτα μέσα και μετά γύρω μας! Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ αναγνώστη,
Ζούμε σε περίεργες εποχές για τον πλανήτη. Σε πολλές χώρες μόλις τώρα βγαίνουμε από έναν αυστηρό κατ' οίκον περιορισμό, όπου για μήνες έπρεπε να θυσιάσουμε την ελευθερία μας για να παραμείνουμε υγιείς και χωρίς επαφή. Ωστόσο, πράγματι κάτι συνέβη και το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να το αναγνωρίσουμε παρά να προσποιούμαστε ότι δεν συνέβη τίποτα και να προσπαθούμε να γυρίσουμε σε μία προηγούμενη γνώριμη κανονικότητα. Η εμφάνιση του ιού έχει αποδείξει δυνατά και καθαρά την ευαλωτότητά μας ή καλύτερα μας την υπενθυμίσε. Η φυσική μας ύπαρξη περιέχει ευαλωτότητα. Είμαστε ευαίσθητοι οργανισμοί που είναι μες ευέλικτοι και καλά προσαρμοσμένοι, αλλά ταυτόχρονα μπορούν εύκολα να πληγωθούν και να καταστραφούν. Επιπλέον, μπορούμε εύκολα να πεθάνουμε εξαιτίας ενός ατυχήματος ή μιας θανατηφόρας ασθένειας. Όσο πιο κοντά φτάνουμε στο θάνατό μας ή στο θάνατο ενός αγαπημένου μας προσώπου, τόσο περισσότερο κάνουμε συνειδητοποιήσεις για τη ζωή μας ή έχουμε την ευκαιρία να το κάνουμε, τουλάχιστον. Από πνευματική οπτική, ο ιός, κατασκευασμένος ή όχι, δεν εμφανίστηκε "τυχαία" αυτή τη στιγμή. Το ανθρώπινο είδος περπατάει έναν αλαζονικό δρόμο εδώ και καιρό καιρό, όπου υποθέτουμε ότι όλη η ύπαρξη είναι εδώ για να μας εξυπηρετήσει και αυτό δεν είναι αλήθεια. Συνυπάρχουμε με τη φύση και ο ένας με τον άλλο. Κανείς δεν είναι ανώτερος ή κατώτερος από τον άλλο. Η απειλή του ιού και ο τρόπος με τον οποίο τον διαχειριζόμαστε, μας δείχνει ότι η ζωή είναι πολύ μεγαλύτερη από ό, τι νομίζαμε ότι ήταν. Έτσι εξελίσσεται το ανθρώπινο πνεύμα. Ήμασταν συνηθισμένοι να συνεχίζουμε και να ζούμε τη ζωή μας στην άγνοια. Αγνοώντας τον αντίκτυπο των επιλογών μας στον πλανήτη και στους άλλους, αγνοώντας τη βαθύτερη φύση και τις επιθυμίες μας, αγνοώντας τον σκοπό μας σε αυτή τη ζωή. Πάνω στον πλανήτη γη και ως φυσικές υπάρξεις λειτουργούμε εντός ορίων. Τα σώματά μας είναι περιορισμένα, οι φυσικές μας ενέργειες είναι περιορισμένες, οι πόροι του πλανήτη μας είναι περιορισμένοι, αλλά ζούμε με την λανθασμένη πεποίηθηση ότι είναι απεριόριστες. Αυτό είναι ένα από τα κύρια παράδοξα της ζωής μας στη γη. Είμαστε απεριόριστες, ατελείωτες, άμορφες ψυχές που έχουν μια φυσική, περιορισμένη, συγκεκριμένης μορφής εμπειρία. Μπορούμε είτε να ενσωματώσουμε αυτήν την φαινομενκή αντίφαση, είτε μπορούμε να συνεχίσουμε να επιλέγουμε να την αγνοούμε, αγνοώντας ταυτόχρονα τα οφέλη μιας τέτοιας ολοκλήρωσης. Παρατηρώ όλο και περισσότερους ανθρώπους πρόσφατα, μετά από αυτή την "κρίση", να αλλάζουν τον τρόπο ζωής τους, να επιλέγουν πιο υγιεινές συνήθειες, να κάνουν αλλαγές σταδιοδρομίας, να διαλύουν ανεπαρκείς σχέσεις, να ερωτευόνται ανθρώπους που νόμιζαν ότι δεν θα μπορούσαν ποτέ και να σχηματίζουν νέες, πιο ουσιαστικές συνδέσεις. Με άλλα λόγια να αποζητούν και να δημιουργούν μια νέα, πιο βελτιωμένη έκδοση του εαυτού τους. Συλλογικά, περάσαμε από την "κόλαση" βιώνοντας μια άγνωστη παγκόσμια απειλή που θα μπορούσε να μας στερήσει το πιο σημαντικό πράγμα, τη ζωή μας και την ευτυχία μας. Μείναμε σε εσωτερικούς χώρους για να προστατευθούμε από το να μολύνουμε ο ένας τον άλλο, από το να πληγώνουμε και να απειλούμε ο ένας τον άλλον, ενώ, σε κάποιο επίπεδο το κάνουμε αυτό για τόσο πολύ καιρό. Στερούμε από τους ανθρώπους την τροφή και την εκπαίδευση, στερούμε από τους ανθρώπους τα ανθρώπινα δικαιώματά τους να ζήσουν τη ζωή που θέλουν να ζήσουν, στερούμε από τους ανθρώπους τη ζωή τους αποφασίζοντας να παραμελήσουμε ή ακόμα και να τους την αφαιρέσουμε. Για τους κβαντικούς φυσικούς είναι γνωστό εδώ και χρόνια ότι το σύμπαν είναι μια μήτρα, ένα matrix. Αυτό που κάνουμε, πιστεύουμε και πράττουμε αντικατοπτρίζεται πίσω σε εμάς και το σύμπαν γνωρίζει όλους τους καλύτερους τρόπους να το κάνει μαγικά! Ρωτήστε όλους αυτούς τους ανθρώπους που αρρώστησαν από αυτοάνοση ή ψυχική ή άλλες ασθένειες, που χρησιμοποιούν το αλκοόλ και ναρκωτικά ως αυτοίαση, που κρύβουν από τους συντρόφους τους, την οικογένειά τους και τους φίλους τους την αλήθεια για το ποιοί είναι. Θα σας πουν το ίδιο πράγμα, εάν είναι ειλικρινείς, ότι έχουν παραμελήσει τον εαυτό τους, ότι δεν (ξέρουν πώς να) αγαπούν τον εαυτό τους αρκετά για να δημιουργήσουν σημαντικές και ικανοποιητικές ζωές. Όταν αγαπάμε πραγματικά τον εαυτό μας και συνδεόμαστε βαθιά με την ύπαρξή μας, τότε είναι αδύνατο να μην αγαπάμε τους άλλους, είναι αδύνατο να μην θέλουμε το καλύτερο (και να προσπαθούμε ενεργά να το κάνουμε να συμβεί) για κάθε άνθρωπο και ζωντανά όντα ως σύνολο, είναι αδύνατο να μην φροντίζουμε τον πλανήτη μας. Είναι σαν να λέτε σε μια μητέρα να μην αγαπά τα παιδιά της. Ίσως δεν τα αγαπά πάντα εξίσου, επειδή είναι άνθρωπος και έχει τη δική της ιδιοσυγκρασια, αλλά τα αγαπά όλα με κάποιο τρόπο. Ως ίσα μέρη ενός συνόλου, το Όλο, είμαστε αδελφοί και αδελφές, είμαστε συγκατοίκοι, είμαστε συν-δημιουργοί, είμαστε όλοι πάροχοι και δέκτες, είμαστε όλοι ισχυροί και ευάλωτοι, όλοι μαζί και ξεχωριστοί, όλοι μοναδικοί και όμοιοι, όλοι όμορφοι και άσχημοι, όλοι σαν θεός και σαν διάβολος, όλοι ελκυστικοί και τρομακτικοί. Αλλά όλοι ζωντανοί και όλοι με εγγενείς ικανότητες να ευδοκιμήσουν! Πραγματικά, μια ψυχή δεν έχει σταθερά όρια, μπορούμε να βιώσουμε έλξη με οποιονδήποτε συνδεόμαστε βαθιά, μπορούμε να γίνουμε ό, τι θέλουμε για να βιώσουμε κάτι νέο, δεν υπάρχει τέλος σε αυτήν την επιθυμία ανακάλυψης νέων βιωμάτων. Τα όρια καθορίζονται μόνο από τη σωματικότητά μας και την ταύτισή μας με αυτό που νομίζουμε ότι είμαστε. Μέχρι να το συνειδητοποιήσουμε αυτό, θα συνεχίσουμε να κρυβόμαστε πίσω από ταυτότητες, περιορισμούς, στερεότυπα, ανεκπλήρωτες ζωές, ψέματα και ούτω καθεξής, αγνοώντας εντελώς όλες τις δυνατότητες και την ομορφιά που προέρχεται από μία ζωή ελευθερίας. Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ αναγνώστη,
Αυτές τις ημέρες είναι το ορθόδοξο Πάσχα, η γορτή του του θανάτου και της ανάστασης μετά από μαρτύριο. Λόγω του συμβολισμού τους αυτές οι μέρες κάθε χρόνο είναι μία ευκαιρία για να αφήσουμε κάτι να πεθάνει μέσα και να αναστηθεί κάτι διαφορετικό, να γεννηθεί κάτι καινούργιο. Συνηθίζουμε αυτές τις μέρες να τις περνάμε με τις οικογένειές μας και ίσως αυτό να μας φέρνει αντιμέτωπους με δυσκολίες και συμπεριφορές που ζούσαμε σε παιδική ηλικία. Μπορεί να μην μας έβλεπαν, να μην μας κατανοούσαν, μπορεί για κάποιους να ήμασταν ασυνήθιστοι, περίεργοι και δύσκολοι. Οι άνθρωποι συνήθως σχετιζόμαστε με κάτι που μας είναι οικείο, δεν το φοβομαστε, μας θυμίζει εμάς, ξέρουμε πώς να το διαχειριστούμε και το κατανοούμε. Αντίθετα, κάτι που είναι διαφορετικό και άγνωστο μπορεί να μας δυσκολεύει να το κατανοήσουμε και να συνδεθούμε μαζί του. Και μετά έχουμε δύο τουλάχιστον βασικές επιλογές: Είτε να δείξουμε περιέργεια να το γνωρίσουμε ακόμα και αν δεν ξέρουμε το πώς ή ακόμα και αν μας φέρνει αντιμέτωπους με δικές μας δυσκολίες, είτε να το απορρίψουμε σχεδόν ολοκληρωτικά αγνοώντας τί πραγματικά είναι. Και είναι αυτή η αδιαφορία ξανά και ξανά που συναντώ στη θεραπευτική σχέση. Αυτή την αδιαφορία που καλείται να αντιμετωπίσει ένα παιδί ως πραγματικότητά του. Οι άνθρωποι που σε φροντίζουν να επιβιώσεις, οι ίδιοι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για το τί είσσαι πραγματικά. Το παιδί μεγαλώνοντας πρέπει με κάποιο τρόπο να νοηματοδοτήσει αυτήν την αντίφαση, να γεφυρώσει νοηματικά αυτήν την απόσταση ώστε να διατηρήσει μια λογική συνέχεια γύρω και μέσα του. Έτσι, είτε γίνεται εμμονικό με τις ανάγκες του, θεωρώντας ότι έχουν πάντα απόλυτη προτεραιτότητα έναντι των άλλων, είτε παγώνει και δεν ασχολείται πιά με τα συναισθήματα και τις επιθυμίες του και επικεντρώνεται στο πώς θα ικανοποιήσει τις επιθυμίες των άλλων γύρω του, ώστε, όντας ευχαριστημένοι οι ίδιοι, ενδεχομένως να προσέξουν και το ίδιο. Αυτή η ψυχοσύνθεση χτίζεται μέρα με την μέρα σαν τον σκελετό ενός κτιρίου που για να γκρεμιστεί μετά χρειάζεται μπουλντόζα. Έτσι το παιδί γίνεται ένας ενήλικας που χτιζει σχέσεις και μια ζωή ολόκληρη πάνω σε αυτό το μοτίβο, αυτό του καλού παιδιού. Το 'καλό παιδί' που δεν δημιουργεί πρόβλημα, που δεν ζητάει, που δεν ζητάει βοήθεια γιατί ξέρει ότι δεν θα τη πάρει όπως θέλει, δεν αναστατώνει κανέναν με τις απαιτήσεις του, γιατί πολύ απλά δεν έχει και, αν είχε, δεν θα τις ικανοποιούσε κανείς. Αυτόν τον ενήλικα θα το βρείτε συχνά να είναι μόνος του ή σε σχέσεις όπου ο άλλος θα έχει πιό πολύ σημασία. Θα τον βρείτε σε δουλειές που θα πετυχαίνει πολλά ή μόνιμα θα ζητάει από τον εαυτό του να τα πετυχαίνει όλα εξίσου καλά. Δεν θα έχει τέλος αυτή η ανάγκη για επίτευγμα, γιατί αυτή θα είναι πάντα η ευκαιρία του ενήλικα και του παιδιού μέσα του που δεν μεγάλωσε ποτέ, για να τον δούν, να τον καταλάβουν, να τον αγαπήσουν. Γι αυτό τα κάνει όλα αυτά, για την προσοχή, το ενδιαφέρον, την αγάπη και μπορεί να πάει μακριά για να τα πάρει... σχεδόν μέχρι την τρέλα! Πολλές φορές η εξακολουθητική καταπίεση οποιουδήποτε συναισθήματος, επιθυμίας, και ανάγκης ενός ανθρώπου μπορεί να οδηγήσει στην α-σθένεια, εκεί που χάνεται η λογική (παράνοια), το νόημα (κατάθλιψη), η χαρά (αυτοκτονικές τάσεις), η ισορροπία (διπολική διαταραχή). Εκεί που ο άνθρωπος γίνεται τόσο μικρός που σχεδόν δεν μπορεί να πάρει ανάσα (κρίσεις πανικού), εκεί που ο φόβος για καθετί εκτός του ελέγχου του, γίνεται τόσο μεγάλος που τον παραλύει. Εκεί που φόβος του θανάτου και της απώλειας με όποια μορφή παραμονεύει σε κάθε βήμα. Πόσο δύσκολη και φοβική μπορεί να γίνει η ζωή ενός ανθρώπου όταν δεν έχει πάρει την ασφάλεια, την κατανόηση και την αγάπη που χρειάζεται για να εξελιχθεί συναισθηματικά, νοητικά και πνευματικά! Τα καλά νέα είναι ότι αυτοί οι μηχανισμοί, ακριβώς επειδή είναι επίκτητοι και δεν αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχής ενός ανθρώπου, μπορούν και να αλλάξουν! Φυσικά χρειάζεται δέσμευση και σκληρή δουλειά. Ο,τιδήποτε βαθιά χρήσιμο και σημαντικό, δεν χαρίζεται, θυμηθείτε την τελευταία φορά που δώσατε για ένα δίπλωμα, πόσος κόπος, πόση αγωνία και πόση χαρά που ανταμοίβει αυτόν τον κόπο όταν το πήρατε. Στην προσωπική ανάπτυξη και εξέλιξη εκτός από την θαρραλέα και επίπονη δουλειά, υπάρχει ένα ακόμα στάδιο, αυτό της συγχώρεσης. Όταν έρχεται κάποιος αντιμέτωπος με τις 'αποτυχίες' στη ζωή του, με τα όσα θα ήθελε, άξιζε και δεν πήρε, τότε αρχίζει ένα δικαστήριο μέσα του για να αποδωθεί δικαιοσύνη και να τιμωρηθεί όποιος βρεθεί ένοχος. Υπάρχει θυμός και μίσος, είναι αυτή η δυνατή ενέργεια της φωτίας, που λέει 'μ' αδίκησες, με πρόδωσες, δεν με είδες, αξίζω, είμαι δυνατός, είμαι όμορφος, δεν είμαι κακός, δεν υπάρχει κάτι κακό στο πώς αισθάνομαι και στο τί νιώθω'. Χωρίς αυτό το στάδιο του θυμού, του πένθους για το τί δεν υπήρξε, της καταστροφής, του 'μαρτυρίου', δεν μπορεί να υπάρξει το προαναφερθέν στάδιο, αυτό της συγχώρεσης. Συγχωρώ σημαίνει κατανοώ, αποδέχομαι, βλέπω. Βλέπω ότι και ο άλλος είναι πληγωμένος και δεν μπορούσε, βλέπω ότι ζουμε ακόμα σε κοινωνίες και οικογένειες όπου ο ένας τρόπος ύπαρξης παίρνει μεγαλύτερο σεβασμό και αγάπη από έναν άλλο τρόπο ζωής. Οπότε σε ένα βαθμό όλοι είμαστε πληγωμένοι, όλους κάπου δεν μας έχουν δεί και εκτιμήσει, κάποτε που δεν ήθελαν και κάποτε που δεν μπορούσαν. Κάθε χρόνο στην Ανάσταση η ευχή μου είναι ίδια από μικρό παιδί. Αγάπη προς οτιδήποτε υπάρχει. Η αγάπη έχει και κατανόηση και σεβασμό και αποδοχή και δυσκολία. Αγαπώ σημαίνει βλέπω και ζω εμένα και τον άλλο ως ίσους, όχι ίδιους, ίσους απέναντι στη ζωή, στις ευκαιρίες, στην ύπαρξη. Καλή Ανάσταση σε όλους! Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ αναγνώστη,
Με κάθε άρθρο προσπαθώ να επεξεργαστώ ένα θέμα, να ανακουφίσω έναν πόνο και να μοιραστώ τη διαδικασία μου κατανόησης της ύπαρξης. Το σημείο εκκίνησης είναι συχνά ένα ανησυχητικό συναίσθημα που δεν μου επιτρέπει να ηρεμήσω ή να είμαι σε ειρήνη. Ξέρω ότι πρέπει να ακολουθήσω αυτό το συναίσθημα μέχρι να με οδηγήσει σε έναν τόπο κατανόησης και, ως εκ τούτου, ειρήνης. Είναι σαν να είσαι με ένα φίδι που μέχρι να μάθεις πώς λειτουργεί, αισθάνεσαι διαρκώς υπό την απειλή του! Σήμερα, έχω συναντήσει το φίδι της "ευθύνης και της αυτο-κακοποίησης". Ένα ισχυρό και επικίνδυνο φίδι του οποίου το δηλητήριο είναι σημαντικά πιο ισχυρό και ικανό από των άλλων. Ξέρω αυτό το φίδι αρκετά καλά. Δεν ξέρω αν προέρχεται, αλλά σίγουρα ευδοκιμεί στην Ελλάδα. Πώς αλλιώς μπορεί κανείς να εξηγήσει τον συνεχή συντηρητισμό που συνεχίζει να αναδύεται και να κυβερνά αυτή τη "ενδιάμεση" χώρα; 'Ενδιάμεση' επειδή ανήκει ταυτόχρονα στην Ανατολή και στη Δύση, δύο αντίθετα του φάσματος της φυσικής ύπαρξης. Νομίζω ότι έχω περιγράψει εκτενώς σε προηγούμενα άρθρα πώς οι σύγχρονοι Έλληνες - στην πλειοψηφία τους τουλάχιστον-συμπεριφέρονται σαν ανεύθυνοι έφηβοι που αρνούνται να μεγαλώσουν και να δημιουργήσουν μια ενήλικη ζωή. Κατηγορούν συνεχώς κάποιον άλλο για πράγματα που έχουν και οι ίδιοι ευθύνη, καλούν πάντα κάποιον άλλο να τους βοηθήσει όταν οι αποφάσεις τους έχουν πάει άσχημα, θέλουν κυρίως να διασκεδάζουν με μια εύκολη ζωή, θέλουν κυρίως να αισθάνονται χαρά και όχι όλα αυτά τα άλλα αρνητικά συναισθήματα, θέλουν να είναι αρεστοί και ελεύθεροι, μη βλέποντας ότι αυτά τα δύο δεν πάνε πάντα μαζί, αποφεύγουν με κάθε κόστος οποιαδήποτε συνέπεια για τις πράξεις τους και ούτω καθεξής. Όπως ένας "φροντιστικός γονέας", προσπαθώ εκτενώς να κατανοήσω τους λόγους πίσω από αυτή τη συμπεριφορά και να βρω τρόπους να απαντήσω σε αυτή με έναν εύστοχο και ώριμο τρόπο. Σήμερα μελετώντας την ανοχή που δείχνουν οι Έλληνες σε όλους τους ολοκληρωτικούς κανόνες που τους έχουν επιβληθεί εδώ και καιρό, έκανα μία συνειδητοποίηση! Η (συλλογική) ελληνική ψυχή πάσχει από το "σύνδρομο της Στοκχόλμης". Το "σύνδρομο της Στοκχόλμης" πήρε το όνομά του από μια ληστεία στη Σουηδία το 1973 όπου 4 άτομα κρατήθηκαν όμηροι για 6 ημέρες από δύο ληστές. Μετά την απελευθέρωσή τους αρνήθηκαν να καταθέσουν εναντίον των απαγωγέων τους και μάλιστα βοήθησαν να συγκεντρώσουν χρήματα για την υπεράσπισή τους. Είναι το σύνδρομο όπου ένα κακοποιημένο άτομο κατά τη διάρκεια μιας χρονικής περιόδου αναπτύσσει συναισθήματα δεσμού για τον κακοποιό του. Οι ψυχολόγοι και οι επαγγελματίες του ιατρικού τομέα το χαρακτήρισαν ως ψυχολογική απάντηση, "έναν μηχανισμό αντιμετώπισης ή έναν τρόπο να βοηθηθούν τα θύματα να χειριστούν το τραύμα μιας τρομακτικής κατάστασης"(www.healthline.com/health/mental-health/stockholm-syndrome#history). Πώς σχετίζεται αυτό με την ελληνική ψυχολογία; Σκεφτείτε τους εαυτούς σας ότι εδώ και δεκαετίες ζούν υπό την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει πρόοδος στη χώρα σας, ότι όλοι έχουν μια καλύτερη ζωή, ότι υπάρχει εξέλιξη και ανάπτυξη σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και ούτω καθεξής, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει τεράστια κυβερνητική διαφθορά, ψέματα, κατάχρηση εξουσίας, κλοπή δημόσιου χρήματος, άρνηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ούτω καθεξής. Αυτές είναι δύο διαφορετικές πραγματικότητες. Από τη μία πλευρά, θα αισθανόσασταν ανυψωμένοι, ελεύθεροι, ισχυροί και, από την άλλη πλευρά, ανίσχυροι, εξαπατημένοι, ξεγελασμένοι και καταθλιπτικοί. Αυτή είναι η θαυμάσια σχιζοειδής θέση που η ελληνική ψυχή βιώνει εδώ και λίγο καιρό. Για δεκαετίες οι πολιτικοί ζητούν τις ψήφους μας με τα ίδια ψέματα ξανά και ξανά και εκλέγουμε τους ίδιους ξανά και ξανά. Είναι σαφές για μένα τώρα ότι πρέπει να αισθανόμαστε σαν όμηροι ενός πολιτικού συστήματος που είναι υπεύθυνο για τη ζωή μας και έχουμε αναπτύξει συναισθήματα και δεσμούς μαζί τους ως μηχανισμό αντιμετώπισης του συνεχούς τραύματος. Ένας όμηρος είναι δέσμιος και ανίσχυρος, η ζωή του εξαρτάται από κάποιον άλλο παρά τη θέλησή του. Όταν κάποιος κρατείται σε αιχμαλωσία, έχει δύο επιλογές, είτε να διαμαρτυρηθεί και να αγωνιστεί για δικαιοσύνη και ελευθερία είτε να υποκύψει στην εξουσία και να παίξει ένα σκοτεινό και επικίνδυνο παιχνίδι για να επιτύχει μια μέρα την επιθυμητή απελευθέρωση. Και οι δύο στρατηγικές έχουν συνέπειες, για παράδειγμα, αν κάποιος αγωνίζεται για την ελευθερία του, μπορεί να σκοτωθεί. Η τελευταία στρατηγική, ωστόσο, μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη με διαφορετικό τρόπο, καθώς ο όμηρος μπορεί πράγματι να ξεχάσει την επιθυμία για ελευθερία και να καταλήξει να είναι "όμηρος με θέλησή του". "Δική του θέληση" επειδή η κατάσταση στην οποία ζεί μπορεί να έχει αποκτήσει κάποιο νόημα και οφέλη γι ' αυτόν, ξεχνώντας ότι συνολικά η κατάσταση του τον περιορίζει. Όταν τα χρήματα συνέχιζαν να έρχονται, σχεδόν όλοι έγιναν διεφθαρμένοι στην Ελλάδα. Είναι σαν ένα Σαββατοκύριακο με τους "γονείς μακριά", όπου φυσικά οι έφηβοι θα πίνουν συνεχώς, θα παίρνουν ναρκωτικά και θα διασκεδάζουν. Αυτό το Σαββατοκύριακο κράτησε για δεκαετίες στην Ελλάδα! Τελικά, οι γονείς ξεχάστηκαν και έγινε μια τοξική κατάσταση όπου το αλκοόλ και τα ναρκωτικά έγιναν μια κανονική ρουτίνα αυτο-κατάχρησης. Σταματήσαμε να αμφισβητούμε τις αρχές, σταματήσαμε να επικρίνουμε εποικοδομητικά τις αποφάσεις, σταματήσαμε να ζητάμε δικαιοσύνη, ειλικρίνεια και διαφάνεια, σταματήσαμε να γνωρίζουμε τι είναι σωστό και λάθος για εμάς. Σταδιακά γίναμε μουδιασμένοι, μπερδεμένοι, ναρκωμένοι εξαιτίας της ενοχής που έχουμε ότι και εμείς συμμετείχαμε στο πάρτυ (και στις εκλογές!), έτσι πώς μπορούμε να κατηγορήσουμε κάποιον άλλο; Μάθαμε να είμαστε μέρος αυτής της ευκαιριακής omerta σε αντίθεση με την επένδυση στο δικό μας και στο μέλλον των παιδιών μας. Εκπλήσομαι ξανά και ξανά όταν οι άνθρωποι στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης απλώς επαναλαμβάνουν κυβερνητικές ομιλίες παραλείποντας πληροφορίες που αλλάζουν εντελώς την συνολική εικόνα. Όπως για παράδειγμα τον αυξανόμενο αριθμό των κρουσμάτων covid, χωρίς την πληροφορία ότι υπάρχει ένα σύστημα υγείας χωρίς ενίσχυση. Είναι σαν να ζουν σε μια σπηλιά για τόσο πολύ καιρό και δεν φαντάζονται καν την πιθανότητα να δούν προς την κατεύθυνση του φωτός; φανταστείτε πόσο απειλητικό πρέπει να είναι και πόσο μπορεί να αλλάξει τη η ζωή τους! Εδώ δεν αναφέρομαι σε κάποιο συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα, αλλά στον μηχανισμό άρνησης και μονομέριας για ο,τιδήποτε διαφορετικό που απειλεί την όποια ιστορία που λέμε στον εαυτό μας. Το πιο δύσκολο πράγμα που πρέπει να κατανοήσουμε είναι ότι ο ίδιος μηχανισμός λειτουργεί, πρώτα από όλα, εσωτερικά. Καθώς οι οικογενειακοί δεσμοί είναι μια από τις ισχυρότερες αξίες της ελληνικής κοινωνίας, δεν θυμώνουμε τμε ους γονείς μας από φόβο μήπως τους αναστατώσουμε και χάσουμε την αγάπη τους, δεν τους λέμε και δεν τους δείχνουμε ποιοι είμαστε από φόβο της απόρριψης και της απώλειας υποστήριξης, δεν διαφωνούμε και δεν αντιμετωπίζουμε τις συνέπειες των πράξεών μας από φόβο μην μείνουμε μόνοι και χωρισμένοι από τη μονάδα. Καταλήγουμε να γινόμαστε όμηροι του εαυτού μας και καταπιέζουμε τον εαυτό μας μέρα με τη μέρα. Μαθαίνουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε αυτό που άλλοι θέλουν να είμαστε. Ταυτιζόμαστε συνεχώς με το θύμα, επειδή ξεχάσαμε ότι είμαστε και οι ίδιοι θύτες εναντίον του εαυτού μας και των αγαπημένων μας. Πίσω πάλι σε έναν άλλο φαύλο κύκλο όπου φαίνεται να μην υπάρχει τέλος. Όταν έψαξα για μια λύση, μια διέξοδο, το κύριο πράγμα που ήρθε στο μυαλό ήταν... η συγχώρεση. Ίσως αυτό μας εμποδίζει να παραδεχτούμε τα λάθη μας, τις αδυναμίες μας, τα ελαττώματά μας, τις παραλείψεις μας, τις πράξεις μας. Ναι, έχουμε πληγώσει τους εαυτούς μας. Οι κυβερνήσεις και οι δημόσιες αποφάσεις είναι μόνο ένα εξωτερικό σύμπτωμα, η ασθένεια ζει πολύ βαθύτερα μέσα μας και εκεί πρέπει να γίνει η θεραπεία και η κάθαρση. Το να συγχωρούμε τον εαυτό μας είναι το εισιτήριο πίσω στον εαυτό μας, στην ολότητά μας. Είμαστε άνθρωποι, είμαστε επιρρεπείς σε λάθη, δεν ξέρουμε τα πάντα, αλλιώς δεν θα υπήρχε τίποτα να μάθουμε στη ζωή. Είμαστε, επίσης, άνθρωποι όταν παραδεχόμαστε τα "λάθη" μας, όταν παραδεχόμαστε ότι οι πράξεις μας βλάπτουν τον εαυτό μας και τους άλλους και αναλαμβάνουμε την ευθύνη για αυτές τις ενέργειες. Συγχώρεση σημαίνει να γίνουμε απόλυτα ειλικρινείς, να κατανοούμε τους εαυτούς μας και να τους προσφέρουμε επιλογές, να αναγνωρίζουμε ό,τι δεν μας εξυπηρετεί πια και να είμαστε γενναίοι να αλλάξουμε διαδρομή, να τους δώσουμε τη ζωή και τις ευκαιρίες που αξίζουν πέρα από τους περιορισμούς του παρελθόντος. Να προσφέρουμε όλα αυτά τα πράγματα και σε άλλους ανθρώπους. Η τελική ευθύνη είναι πράγματι προς τον εαυτό μας και τις ψυχές μας. Κάναμε ό, τι μπορούσαμε; Αγαπάμε τον εαυτό μας και τους άλλους αρκετά ή απλά εκμεταλλευόμαστε τα πάντα για την ευχαρίστησή μας; Δίνουμε τους αγώνες της καρδιάς μας ή διαλέξαμε την εύκολη διαδρομή; Προσπαθούμε για αυτό που είναι σημαντικό για εμάς ή ακολουθούμε αυτό που είναι σημαντικό για τους άλλους; Συγχωρούμε και, ταυτόχρονα, τιμωρούμε τους απαγωγείς ή συνεχίζουμε να ζούμε αλληλοεξαρτώμενοι μαζί τους φοβούμενοι ότι αν κάποιος τιμωρηθεί, τότε θα είμαστε οι επόμενοι χωρίς τέλος σε αυτό; Τολμάμε να καθαρίσουμε την ψυχή μας από τα βάρη της και να την αφήσουμε να ταξιδέψει πληγωμένη, περήφανη και λαμπερή ή συνεχίζουμε να την πληγώνουμε προσποιούμενοι ότι είναι καθαρή, λειτουργική και "ολόκληρη". Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ Αναγνώστη,
Σήμερα θα προσπαθήσω να συνδυάσω μερικά σημαντικά θέματα που αισθάνομαι ότι είναι αυτές τις μέρες παρόντα μπροστά στα μάτια μας και, όμως, κάπως κρυμμένα από το να τα βλέπουμε πραγματικά. Η "ψυχή" δεν είναι ένας εύκολος όρος για να οριστεί, καθώς υπάρχει ένα μυστικιστικό στοιχείο σε αυτήν. Μπορούμε να επιχειρήσουμε να κατανοήσουμε μια ψυχή σαν ένα άμορφο σφουγγάρι που συνεχώς απορροφά και απελευθερώνει στοιχεία από και προς το περιβάλλον της. Όπως κάθε ζωντανός οργανισμός λειτουργεί με μια διαδικασία "εισόδου" και "αποβλήτων". Αποτελείται από συγκεκριμένα υλικά (ιδιότητες) όπως σκληρότητα, πυκνότητα, χρώμα, μυρωδιά και ούτω καθεξής. Μέσα από διάφορες αλληλεπιδράσεις και διαδικασίες αυτές οι ιδιότητες αλλάζουν συνεχώς, ως εκ τούτου, μπορούμε να πούμε ότι η ψυχή είναι ένα δυναμικό και όχι ένα στατικό και σταθερό ον. Κάθε εμπειρία και τα συναισθήματα που την συνοδεύουν έχουν αντίκτυπο και συνέπεια σε αυτό το "σφουγγάρι". Η δράση που κάνουμε ως απάντηση είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Είναι η εκδήλωση μέρους του εσωτερικού κόσμου κάποιου και όχι ολόκληρου του κόσμου του. Είναι ο τρόπος για να υπάρξει κάποιος εκείνη τη στιγμή ως απάντηση στην αρχική εμπειρία. Η εμπειρία και το συναίσθημα του αρχικού 'γεγονότος', αλληλεπιδρούν με την υπάρχουσα δομή του σφουγγαριού και με κάποιο τρόπο την επηρεάζουν. Επιπτώσεις που μπορεί να είναι μόνιμες ή προσωρινές, βαθιές ή επιφανειακές, διαχειρίσιμες ή συντριπτικές και ούτω καθεξής. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μια αλλαγή, η εμπειρία έχει αφήσει το σημάδι της και γίνεται μέρος της ιστορίας των μετασχηματισμών που περνάει αυτή η ψυχή. Είναι πραγματικά μαγικό αν το σκεφτούμε, ότι με κάθε εμπειρία αλλάζουμε, γινόμαστε κάτι καινούργιο, μια νέα σύνθεση, μια νέα συνθήκη, ένα νέο δυναμικό! Με βάση αυτή τη νέα σύνθεση ανταποκρινόμαστε στην συγκεκριμένη εμπειρία και τις ακόλουθές της. Μέσω της δράσης κάποιος ασκεί τη δύναμή του, την ισχύ του, τη εξουσία του πάνω σε κάτι. Δείχνουμε τον εαυτό μας, κάνουμε τον εαυτό μας γνωστό, μέσω των ενεργειών μας υπάρχουμε. Επίσης, υπάρχουμε μέσα από τις εσωτερικές μας εμπειρίες, τον εσωτερικό μας κόσμο. Όταν οι εμπειρίες, τα συναισθήματα και οι πράξεις κάποιου δεν φαίνονται και αναγνωρίζονται από τον εαυτό τους ή/και από κάποιον άλλο, τότε είναι σαν να μην υπάρχουν. Φανταστείτε ότι υπάρχει ένα παιδί που προσπαθεί να έρθει σε επαφή με το περιβάλλον του για να εκφράσει τις ανάγκες του, τα συναισθήματά του και δεν υπάρχει απάντηση σε αυτά από τους γονείς του. Τι θα γίνει μετά; Δεν υπάρχει καθρέφτης, καμία αναγνώριση, κανένα φως που ρίχνεται στο σκοτάδι του, παραμένει κρυμμένο στη σπηλιά του, κυρίως σωματικά μόνο ζωντανό. Αυτό το παιδί θα μεγαλώσει σε έναν ενήλικα με πολύ λίγη, εάν καθόλου, επαφή με τις βαθιές εσωτερικές εμπειρίες του και την επίδρασή τους στην ψυχή του. Με λίγη ή καθόλου επαφή και με τις αντίστοιχες εμπειρίες άλλων ανθρώπων, δέσμιο σε έναν περιορισμένο κόσμο. Αυτός ο περιορισμένος εσωτερικός κόσμος, κατά συνέπεια, θα εκδηλωθεί με τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ενέργειές που θα αντιπροσωπεύουν την εσωτερική τους πραγματικότητα. Μπορείτε να δείτε παραδείγματα αυτού στον σημερινό κόσμο; Πώς ίσως έχουμε δώσει προτεραιότητα στα χρήματα σε σχέση με άλλες αξίες όπως η υγεία και η εκπαίδευση; Πώς ίσως εξακολουθούμε να θεωρούμε κάποιους ανθρώπους λιγότερο άξιους με λιγότερα δικαιώματα από εμάς; Πώς ίσως αντιμετωπίζουμε συχνά ο ένας τον άλλον με κατάκρίση και έλλειψη σεβασμού; Όλοι μας, είτε το γνωρίζουμε και το τιμούμε είτε όχι, έχουμε τη δυνατότητα μιας πολύ πλούσιας εσωτερικής και εξωτερικής ζωής. Εάν η ύπαρξη μιας τέτοιας ζωής είναι μία από τις αξίες μας, τότε, φαντάζομαι ότι θα προσπαθήσουμε συνειδητά να την θρέψουμε, να την τροφοδοτήσουμε, θα σπείρουμε και θα θερίσουμε ξανά και ξανά, ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολο μπορεί να είναι αυτό. Θα πάρουμε την ευθύνη του πεδίου της ύπαρξής μας, της ψυχής μας και θα την τιμήσουμε κρατώντας τη ζωντανή, καλά διατηρημένη και σε ανάπτυξη. Για οποιονδήποτε λόγο, αυτό μπορεί να μην είναι ο στόχος για όλους στη γη. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να δίνουν προτεραιότητα σε άλλα πράγματα όπως η επιβίωση, η συσσώρευση πλούτου, η ευχαρίστηση και ούτω καθεξής. Είναι η άσκηση της ελευθερίας τους να το πράξουν, είναι δικαίωμά τους και είναι δικαίωμα άλλων ανθρώπων να δώσουν προτεραιότητα σε άλλες αξίες. Τι συμβαίνει τότε όταν αυτά τα δύο σύνολα ανθρώπων ζουν δίπλα-δίπλα; Μπορούν να επιλέξουν να ζούν χωριστά, μπορούν να πολεμούν ασταμάτητα μεταξύ τους ή μπορούν να έρθουν σε μια βασική συμφωνία. Μπορούμε να πιάνουμε τον εαυτό μας να αισθανόμαστε θυμωμένοι και να μισούμε κάποιους για αυτό που αντιπροσωπεύουν, για το τι έχουν κάνει ή δεν μας έχουν κάνει και δικαίως, αν αυτή η εμπειρία έχει προκαλέσει κάποια επώδυνη αλλαγή στην ψυχή μας και τον τρόπο με τον οποίο υπάρχουμε στον κόσμο: μπορεί να τραυματιστούμε, ίσως να έχουμε λιγότερη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους, ίσως να φοβόμαστε περισσότερο ότι κάτι κακό θα μας συμβεί ξανά και ούτω καθεξής. Αυτά τα συναισθήματα δημιουργούν μια σκοτεινή επίδραση στην ψυχή μας, ότι η ζωή είναι επικίνδυνη και οι άνθρωποι μπορούν να μας βλάψουν ανά πάσα στιγμή. Όσο αληθινό και αν μπορεί να είναι αυτό, μπορούμε επίσης να αποφασίσουμε να εξακολουθούμε να διακινδυνεύουμε να εμπιστευόμαστε άλλους ανθρώπους που εκπληρώνουν με αυτόν τον τρόπο τις επιθυμίες μας, χωρίς να αφήνουμε τις εμπειρίες του παρελθόντος να καθορίζουν τις μελλοντικές μας αποφάσεις. Σε ένα ενστικτώδες επίπεδο το παιδί που δεν το βλέπουν για αυτό που βιώνει, εκφράζει και θέλει, φωνάζει και ορίεται, απαιτεί αυτό που του αξίζει, δεν παραιτείται μέχρι να πετύχει αυτό που θέλει. Αυτή είναι η άγρια φύση των παιδιών που συχνά σιωπάμε με γλυκά, με απότομες φωνές, με έντονες προσταγές κ.ά. Το κάνουμε συχνά επειδή μας θυμίζει την εξημερωμένη άγρια φύση μας που ξεχάσαμε για να ζήσουμε μια μέτρια και συμβατική ζωή. Είναι το άθροισμα όλων αυτών των καταπιεσμένων άγριων που υποκύπτει σε "ανώτερες δυνάμεις" και περιορισμούς, που λέει σε άλλους ανθρώπους ότι αυτό που κάνουν όταν διαμαρτύρονται είναι λάθος, αυτό που κάνουν όταν δημιουργούν μια διαφορετική ζωή από τη δική μας είναι ανησυχητικό, αυτό που κάνουν όταν προτείνουν κάτι νέο είναι μάταιο. Μια ψυχή όπως σχεδόν ο,τιήποτε άλλο δεν είναι απαραίτητα καλή ή κακή από μόνη της. Ανθίζει μάλλον όταν γίνεται ορατή και αγαπιέται ή μικραίνει όταν κρύβεται και μισιέται! Όταν γινεται ορατή και αγαπιέται, δεν έχει κανένα λόγο να επιτεθεί ή να περιορίσει τον εαυτό της ή οποιονδήποτε άλλο, επειδή ξέρει πόσο σημαντική είναι η ελευθερία και ο σεβασμός γι ' αυτήν. Όταν γινεται ορατή και αγαπιέται, δεν επιβάλλει σε άλλους ανθρώπους να κάθονται ακίνητοι, επειδή ξέρει πόσο σημαντική είναι η εξέλιξη. Όταν γινεται ορατή και αγαπιέται, δεν λέει σε κανέναν άλλο ποιόν και πώς να αγαπά και ποιον όχι, επειδή γνωρίζει το εύρος της αγάπης. Όταν γινεται ορατή και αγαπιέται, μπορεί να δεχτεί την επιβίωση, τις αποτυχίες και τα μαθήματα ως σημαντικά μέρη της ζωής, καθώς εκτιμά τη δική της και τη ζωή όλων των άλλων όπως ξεδιπλώνονται. Το να είναι κανείς άγριος δεν σημαίνει απαραίτητα να ζεί στα άκρα, όπως μας έχουν πει οι συλλογικά εξημερωμένες πλευρές μας. Η αγριότητα είναι μια αναγκαιότητα της ψυχής, ένα από τα υλικά του "σφουγγαριού". Θέλει να είναι ελεύθερη να εκφραστεί, να εξερευνήσει, να διμαρτυρηθεί, να γίνει, να αλληλεπιδράσει, να μάθει και να αναπτυχθεί μέσα από την εμπειρία της ζωής και των άλλων. Διαφορετικά, γίνεται άθλια, αγανακτισμένη, άσχημη, απογοητευμένη, χαμένη και νεκρή. Αυτή η Αγριότητα πάει πέρα από το ουρλιαχτό και τις απαιτήσεις του παιδιού στη συνάντηση και στην ενότητα με την αληθινή και ελεύθερη φύση του Εαυτού. Πότε ήταν η τελευταία φορά που ακούσατε την αγριάδα σας; Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ αναγνώστη,
Η ελληνική κοινωνία συνεχίζει να συγκλονίζεται από τις συνεχείς αποκαλύψεις ανθρώπων που δέχτηκαν ως ανήλικοι ή ενήλικες σεξουαλική παρενόχληση ή/και κακοποίηση από ανθρώπους εξουσίας στον τομέα τους. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι τέτοιου τύπου συμπεριφορές, ειδικά όταν πρόκειται για ανήλικους είναι κατακριτέες και αξίζουν τιμωρίας. Δε νομίζω να υπάρχει κανείς που να χαρακτηρίζει αυτές τις πράξεις ως σωστές, έντιμες και ηθικές ή να μη ζητά την τιμωρία αυτών που τις τέλεσαν. Όχι μόνο για τη δικαιοσύνη των θυμάτων, αλλά και για τον παραδειγματισμό των συγκεκριμένων και άλλων, ώστε να αποφευχθούν αντίστοιχα περιστατικά στο μέλλον. Το σχόλιό μου εδώ δεν αφορά σε κάτι που, για μενα, είναι προφανές, το καταδικαστέο των πράξεων, αλλά αυτό το κρυφό, το 'ανάμεσα στις λέξεις', αυτό που μας ξεφεύγει για να γίνει η εικόνα ολόκληρη (αν κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί ποτέ). Η ελληνική κοινωνία, δε, έχει παράδοση στο να αποφεύγει το 'τυφλό' της σημείο, αυτό που τη δυσκολεύει και δε ξέρει να αντιμετωπίσει. Ακούω εδώ και μέρες τις περιγραφές των θυμάτων, τα σχόλια δημοσιογράφων που έχουν αναλάβει το ρόλο ντεντέκτιβ (δεν αποδίδουν δικαιοσύνη, αλλά συλλέγουν πληροφορίες για εκείνη), τις γνώμες και σκέψεις ανθρώπων που έχουν κάποιο δημόσιο βήμα συμπεριλαμβανομένων και των κοινωνικών δικτύων. Τα αφήνω όλα να περάσουν από μέσα μου σα μιά μηχανή που έχει μάθει απο το κρέας να βγάζει κιμά και από το ρούχο, τον λεκέ προς χάρη της αλήθειας και της προσωπικής σοφίας, αν θέλετε. Αυτό που δεν ακούω ή δεν ακούω αρκετά είναι (και πάλι) η ατομική και συλλογική ευθύνη. Μπορείτε να με χαρακτηρίσετε εμμονικό με την ευθύνη, αλλά το θεωρώ ίσως τον πιό σημαντικότερο παράγοντα που ορίζει έναν ενήλικα, έναν ώριμο, δηλαδή, άνθρωπο που έχει κάποια εφόδια να διαχειριστεί αποτελεσματικά και προς όφελός του τη ζωή του και τις αντιξοότητές της. Ανήλικοι βιάζονταν και κακοποιούνταν για χρόνια μέσα στην κοινωνία, κάτω από και μέσα στη 'μύτη' της, όταν η ίδια γλένταγε στα μπουζούκια και κυνήγαγε πώς θα βγάλει περισσότερα λεφτά. Επαναλαμβάνω ότι δε παίρνω στιγμή την προσοχή από το εγκληματικό των πράξεων, αλλά ρωτώ: που ήταν οι γονείς, οι δάσκαλοι, τα αδέρφια, οι φίλοι, οι συνάδελφοι, οι γείτονες, οι διευθυντές κ.λ.π.; Πώς μία κοινωνία διαφυλάσσει την υγεία, σωματική, ψυχική και πνευματική, των ανήλικων και ενήλικων πολιτών της; Πώς γίνεται επί σειρά ετών παιδιά να βρίσκουν τη δύναμη να λένε ψέματα στις οικογένειές τους για το πού πηγαίνουν, αλλά να μη βρίσκουν το δρόμο να τους πουν επίσης και την αλήθεια, που μπορεί να μην καταλάβαιναν πόσο τους πλήγωνε, αλλά εξακολουθούσε να ήταν η αλήθεια που τους συνέβαινε; Μου φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο να συνέβαινε αυτό στο μικρό μου αδερφό και να μην είχα καταλάβει κάτι. Όχι γιατί είμαι διάνοια ή πεφωτισμένος, αλλά γιατί είχα τα μάτια μου εκεί, σ έναν άνθρωπο που αγαπώ και ήταν σε τρυφερή ηλικία, του μίλαγα, προσπαθούσα να καταλάβω πώς σκέφτεται και τί μπορεί να τον απασχολεί (γενικά). Γενικά, είναι πιό εύκολο να καταδικάζουμε κάποιον ως το 'πρόβλημα', το 'μαύρο πρόβατο', τον απόλυτο φταίχτη ξεχνόντας ότι και αυτός μεγάλωσε και ζει στην ίδια κοινωνία με εμάς και τρέφεται απο την υγεία και την αρρώστια της, όπως και εμείς. Ξεχνάμε εύκολα ότι όλοι δυνητικά είμαστε ικανοί για όλα και ότι το 'τέρας' ζεί με ένα τρόπο μέσα σε όλους μας. Και το ξέρουμε βαθιά αυτό, γιατί ακριβώς θυμώνουμε τόσο πολύ με τέτοια πράγματα. Γιατί σε ένα βαθμό προσπαθούμε να καλύψουμε αυτό που δεν κάναμε συνολικά για να το αποτρέψουμε, αλλά και την παραδοχή ότι ο πολιτισμός ή η όποια εξημέρωση, δεν είναι μία εφάπαξ, αλλά μία συνεχή διαδικασία. Θεωρώ βαθιά υποκριτικό και παθογενές (όσο και καθαρτικό) το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας μηδενίζει τώρα ανθρώπους που προηγούμενα είχε ως 'θεούς' και προσκύναγε. Ναι, δεν ήξερε τί έκαναν πίσω από κλειστές πόρτες, αλλά και δε θέλησε να μάθει. Άκουγε ύποπτους ψιθύρους και δε μίλησε ποτέ. Είναι πιό εύκολο να βάζει κάποιος άλλος το χέρι στην υπόνομο από εμάς. Δε με ενδιαφέρει να 'δικάσω' εδώ κανέναν, αλλά θεωρώ σημαντικό να τονίσω τη σημασία της ευθύνης και του αναστοχασμού. Η κακοποίηση, όποια μορφή και να έχει, αποτελεί την παραβίαση ορίων και συχνά παρουσιάζεται ως 'διπλό μήνυμα'. Κανένας κακοποιητής δε θα πεί 'τωρα σε κακοποιώ', αλλά θα προσπαθήσει να παρουσίασει την πράξη του ως 'σωστή', είτε επειδή είναι απόρροια αγάπης, είτε επειδή το θύμα θα έχει κάποιο όφελος κλπ. Για αυτό συχνά τα θύματα, ειδικά οι ανήλικοι, δυσκολεύονται να καταλάβουν τι συμβαίνει, γιατί τους παρουσιάζεται ως πράξη ενδιαφέροντος και αγάπης που έρχεται σε αυθεία αντίθεση με τη δική τους εμπειρία. Γεγονός που προκαλεί σύγχυση, ενοχές κλπ. Στην κλινική ορολογία, μορφή κακοποίησης (abuse) είναι και η παραμέληση (neglect) και φαίνεται ότι σε πολλές περιπτώσεις αυτό συνέβη ως δεύτερο επίπεδο κακοποίησης στα θύματα από το περιβάλλον τους. Και πονάει πολύ ατομικά και συλλογικά να το σκεφτεί, να το ενσωματώσει και να το αλλάξει κανείς αυτό. Δε μαθαίναμε/μαθαίνουμε στα παιδιά μας να αγαπάνε τον εαυτό τους πέραν και πάνω από κάθε φιλοδοξία και να ορθώνονται ίσοι απέναντι σε κάθε ειδικό από οποιονδήποτε χώρο και σε κάθε εξουσία. Δε μαθαίναμε/μαθαίνουμε στα παιδιά μας πώς είναι κάθε στιγμή να έχουν επιλογές, την επιλογή να μείνουν ή να φύγουν από μία κατάσταση και να ορίζουν τα ίδια τη ζωή τους ανα πάσα στιγμή. Δε μαθαίναμε/μαθαίνουμε τα παιδιά μας να εξασκούν τη δική τους κρίση, να πιστεύουν το ένστικτό τους και, κυρίως, να εμπιστεύονται τον εαυτό τους ότι και αξίζουν και μπορούν να έχουν αυτο που θέλουν. Δε μαθαίναμε/μαθαίνουμε στα παιδιά μας να εμπιστεύονται εμάς και άλλους κοντινούς τους ανθρώπους, ώστε να μοιραστούν ό,τι τους συμβαίνει, γιατί αγαπάμε πιό πολύ τις γνώμες, τα ταμπού και τους φόβους μας. Δε μαθαίναμε/μαθαίνουμε στα παιδιά μας να διεκδικούν το σεβασμό, το δίκαιο, την αξιοπρέπειά και αξιοκρατία γιατί πάντα θα υπάρχει 'ένας γνώστός' που θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Δεν δημιουργήσαμε/δημιουργούμε ισχυρούς κανόνες, νόμους και δίχτυα ασφαλείας όπου οι άνθρωποι μπορούν να παραδέχονται τα "κακώς γεγονότα" και να βρουν δικαιοσύνη και θεραπεία. Για αυτά τα αποτελέσματα, όπου ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, διατηρούμε εδώ και χρόνια μία κοινωνία σε ηθική σήψη και παρακμή που τώρα βλέπουμε την έκτασή της και μας επιστρέφεται ως καθρέφτης. Τα σκουπίδια που βλέπουμε να ξεβράζει η θάλασσα και ακόμα δε μαζεύουμε, δεν έπεσαν εκεί αλλά πολύ πιό πριν. Είναι όντως τώρα μία ευκαιρία, όχι μόνο να μιλήσουν θύματα, όχι μόνο να τιμωρηθούν κάποιοι άνθρωποι, αλλά και να επανασχεδιάσουμε ουσιαστικά τις αξίες και αρχές μας συνολικά ως κοινωνία. Αρκετά ζήσαμε στο ψέμα του ρόλου, ήρθε η ώρα να ενσαρκώσουμε την αλήθεια μας! Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ αναγνώστη,
Είναι ενδιαφέρον ότι ενώ συνηθίζω να γράφω τα άρθρα πρώτα στα αγγλικά, αυτό θέλει να γραφτεί πρώτα στα ελληνικά για κάποιο λόγο. Ίσως επειδή αφορά πολύ στην ελληνική κοινωνία και τις πρόσφατες παρατηρήσεις μου από αυτήν. Μπορεί για κάποιους να είναι γκρίνια ή άχρηστες σκέψεις, θεωρώ όμως σημαντικό κανείς να σκέφτεται και να προβληματίζεται για το τί συμβαίνει γύρω του, εάν θέλει να εξελιχθεί. Στα τελευταία άρθρα μου φαίνεται καθαρά ο προβληματισμός γύρω από τις φιγούρες εξουσίας που περιτριγυριζόμαστε όλοι. Όταν είμαστε παιδιά, εξουσία είναι οι γονείς και η οικογένειά μας, όλοι αυτοί οι 'μεγάλοι' που διαρκώς μας λένε τί πρέπει να κάνουμε, τί είναι σωστό και τί λάθος και ποιοί πρέπει να είμαστε εάν θέλουμε μία θέση στην κοινωνία, στην οικογένεια, στην αγάπη, στον ήλιο! Αργότερα εξουσία είναι οι παιδαγωγοί και οι δάσκαλοι, οι καθηγητές. Όλοι εκείνοι οι 'σοβαροί' άνθρωποι που έχουν σπουδάσει και έχουν κάτι να μας μάθουν πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Καλούμαστε έτσι να μάθουμε τη γνώση που έχει να μας μεταδώσει αλλά και το σεβασμό στον φέροντα (και φέροντες) αυτή τη γνώση. Μετέπειτα εξουσία είναι ο ανώτερος μας στη δουλειά, ο διευθυντής ή ο μάνατζερ που έχει (ή όχι) μεγαλύτερη εμπειρία από εμάς, που φαίνεται να ξέρει κάτι περισσότερο από εμάς για το αντικείμενο της δουλειάς μας ή είναι σε υπεύθυνη θέση για να διαχειρίζεται την πρόοδο και την εκτέλεση ενός έργου. Έχω περάσει από όλα αυτά τα προαναφερθέντα περιβάλλοντα και έχω τις εμπειρίες και τις απόψεις μου ως προς αυτά. Οι ανώτερες εξουσίες σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, τουλάχιστον, θα έλεγε κανείς πώς αποτελούν τα δικαστήρια για την παράβαση των νόμων, η κυβέρνηση για την εκτέλεση των νόμων και η βουλή για τη θέσπιση των νόμων. Αυτό είναι και το πλαίσιο κανόνων μέσα στο οποίο συνενούμε άμεσα ή έμμεσα όλοι να ζούμε ώς μέλη μίας κοινωνίας. Σε τακτικά, δηλαδή, διαστήματα εκλέγουμε αθρώπους που θα διαχειριστούν άμεσα ή έμμεσα τις ανωτέρω εξουσίες για εμάς προς όφελός της κοινωνίας. Αυτό είναι το μάκρο επίπεδο της κοινωνίας που αφορά πολλούς ανθρώπους, τη μεγάλη εικόνα, αν θέλετε. Υπάρχει όμως και η μικρή εικόνα, το μίκρο επίπεδο που βιώνουμε όλοι στην καθημερινότητά μας, στην επαφή μας ο ένας με τον άλλο, στις ανθρώπινες σχέσεις μας, στις συναλλαγές μας κλπ. Αυτό το επίπεδο άπτεται μερικώς των νόμων και της εφαρμογής του και επαφίεται κατά μεγάλο μέρος του σε προσωπικούς κανόνες και αίσθηση κανόνων και δικαίου. Είναι πραγματικά αδύνατο να υπάρχει ένας αστυνομικός για κάθε πολίτη για να βεβαιωθεί ότι ζεί βάση των νόμων που κάποιοι έχουν θεσπίσει για τον ίδιο και τους συμπολίτες τους έτσι ώστε να ζουν ειρηνικά και με ευημερία. Αν οι νόμοι, όμως, δε γίνονται σεβστοί ή ψηφίζονται προς εξυπηρέτηση μόνο μίας μερίδας της κοινωνίας, τότε ποιανού ευθύνη είναι αυτή; Ξέρουμε ποιανού ευθύνη είναι η θέσπιση και η παράβασή τους, αλλά η εφαρμογή τους; Η απάντηση για μενα θα γυρνάει πάντα στο ίδιο: η ευθύνη είναι ατομική! Είναι πραγματικά εντυπωσιακό με πόση υποκρισία μπορεί να ζεί ο άνθρωπος. Φωνάζει, θυμώνει, ορίεται όταν αδικείται και απαιτεί να του φέρονται με σεβασμό όταν ο ίδιος π.χ. λερώνει το περιβάλλον που ζεί ή παρκάρει στο μέρος όπου ένας συμπολίτης του θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να διασχίσει τον δρόμο. Ο ίδιος στεναχωριέται για την πείνα και τις δυστυχίες άλλων ανθρώπων στον κόσμο, αλλά ψηφίζει κυβερνήσεις που ενισχύουν πολέμους, πουλάνε όπλα και επαναλαμβάνουν μία εθνικιστική ρητορική μίσους προς άλλους λαούς. Ο ίδιος διατείνεται τη δικαιοσύνη, την ασφάλεια, την υγεία και με τις πράξεις του κάνει το αντίθετο σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο. Προσωιπκά, έχω βρεί μία κάποια ησυχία με τη σκέψη ότι το 'παιχνίδι' εδώ στη γη δεν είναι για κανέναν μόνιμο. Ακόμα και ο πιό άδικος, εγωιστής, αλλαζόνας και ανέντιμός άνθρωπος μπορεί να κάνει ό,τι θέλει αλλά δε θα ζήσει για πάντα εδώ (ευτυχώς!). Το ίδιο ακριβώς και τα 'θύματά' του. Οι πράξεις όμως του καθενός αφήνουν αποτυπώματα τόσο στους ίδιους όσο και σε άλλους που αργά ή γρήγορα θα βιώσουν τις συνέπειές τους, ειδικά εάν έχουν κάποια εξουσία. Κυριότερα αφήνουν αποτυπώματα στη δική τους και στις ψυχές των εμπλεκομένων που θα τα πάρουν και μαζί τους, εν πολλοίς αυτό που αναφέρεται ως κάρμα, και περιέχει τα αποτυπώματα όλων, ευεργετικών και επώδυνων πράξεων. Με πνευματικούς όρους εξουσία από μόνος του δεν έχει κανείς. Απέναντι στη ζωή (και στο θεό, αν πιστεύετε) είμαστε όλοι όσοι. Δεν υπάρχουν φτωχοί, πλούσιοι, ισχυροί, ανίσχυροι. Μόνο σ' αυτό το 'παιχνίδι' εδώ στη γή δημιουργήσαμε αυτές τις συνθήκες, γιατί καλούμαστε να μάθουμε τί σημαίνει το να ελέγχει κανείς άλλους ή να ελέγχεται από άλλους. Φυσικά και χρειάζεται κάποιου είδους ιεραρχία (κατανομή ρόλων) σε ένα σύστημα για να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Ο τρόπος άσκησης των ρόλων όμως και προς όφελος τίνος είναι που κάνει έναν αξιόλογο ηγέτη από έναν μη αξιόλογο. Ο γονέας, ο δάσκαλος, ο μάνατζερ, η κυβέρνηση είναι απλοί διαχειριστές ενός ατόμου ή μιάς κατάστασης για ένα χρονικό διάστημα, όχι για πάντα, και γι αυτό θα αξιολογηθούν κάποια στιγμή από τον εαυτό τους και από άλλους. Δεν αναφέρομαι σε καμία δευτέρα παρουσία ή το φόβο της κόλασης. Αναφέρομαι στην (επί) γνωση ως τη μόνη δύναμη και κίνητρο ζωής. Έχω δουλέψει με ανθρώπους που επιτέθηκαν ή σκότωσαν κάποιον όντας ψυχικά ασταθείς και μετά από χρόνια στέρησης της ελευθερίας και θεραπείας, τους δόθηκε η δυνατότητα μίας ευκαιρίας να αποκτήσουν μία πιό ελεύθερη ζωή. Κάποιοι δυσκολεύτηκαν πολύ να παραδεχτούν αυτό που έχουν κάνει και να αναγνωρίσουν τον πόνο που προκάλεσαν σε καποιον. Κάποιοι δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν αυτή την ευκαιρία, γιατί η κοινωνία και οι ίδιοι είναι πολλοί διαφορετικοί μεταξύ τους για να κατανοήσουν και να απαντήσουν ώριμα και ενήλικα στην όλη τους κατάσταση. Παρόμοιες μπορεί να είναι και οι εμπειρίες, όπως η κακοποίηση (παραβίαση ορίων) που μπορεί να έχουν νιώσει μόνο κάποια μέλη της κοινωνίας. Το πώς συνδέεται ο καθένας με μία τέτοια αφήγηση είναι πολύ προσωπικό και σχετίζεται με τα βιώματά του. Σε καμία περίπτωση, όμως, σε μία δημοκρατική και πολιτισμένη κοινωνία οποιαδήποτε παραβίαση ορίων δε μπορεί να θεωρείται σωστή. Και, δυστυχώς, οι κοινωνίες μας έχουν μία μακρά παράδοση παραβίασης ορίων σε μάκρο και μίκρο επίπεδο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει όταν σχολιάζουμε τις επιλογές ή τα επιτεύγματα κάποιου. Οι άνθρωποι συνηθιζουμε να συν-κρινόμαστε μεταξύ μας για το ποιός είναι 'περισσότερο' ή 'λιγότερο' από κάτι. Αυτή η σύγκριση θα είχε νόημα, εάν είχαμε όλοι την ίδια αφετηρία, τις ίδιες προσλαμβάνουσες, τα ίδια εφόδια, την ίδια ιδιοσυγκρασία, τις ίδιες επιθυμίες, πράγμα αδύνατο. Γιατί, λοιπόν, θεωρούμε σωστό να συγκρίνουμε πορείες και αποτελέσματα ανθρώπων, όταν μοιάζουν μεταξύ τους ελάχιστα; Δεν είναι μία μορφή 'παραβίασης' όταν δεν μπορούμε να δούμε κάποιον για αυτό το μοναδικό πλάσμα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που είναι; Γιατί περιμένουμε από τους ανθρώπους να δρούν με τον ίδιο τρόπο σε παρόμοιες καταστάσεις ενώ οι ίδιοι οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι μεταξύ τους; Η απάντηση μπορεί να είναι και τόσο απλή, όσο το ότι έχουμε μάθει να σχετιζόμαστε με τον όμοιό μας και μόνο. Δε μας ενδιαφέρουν οι εμπειρίες και οι ιστορίες άλλων, άρα και μένουμε σε απόσταση ασφαλείας για κριτική. Ή, χειρότερα, ο,τιδήποτε δύσκολο δεν έχουμε επεξεργαστεί από τις εμπειρίες μας, το προβάλλουμε στον άλλο γινόμενοι οι ίδιοι από θύματα θύτες, επίσης μία μακροχρόνια προβληματική θέση, γιατί δεν ελευθερώνεται κανείς επί γενιές από αυτή τη δυναμική και συνεχίζει διαρκώς να πληγώνει νέους ανθρώπους, κάπως σαν έναν ιό! Προσωπικά πιά, θαυμάζω και συνδέομαι περισσότερο με τους ανθρώπους που έχουν γνωρίσει και αντιμετωπίσει πράγματα, τα σκοτάδια τους, τα τραύματά τους, τη διαφορετικότητά τους, τον ίδιο τους τον εαυτό, για να φτάσουν εκεί που έχουν φτάσει- όπου και αν ειναι αυτό- και λιγότερο με αυτούς που ακολουθούν σχεδόν 'αμάσητη' την πεπατημένη που έχουν μάθει από τα κυρίαρχα πρότυπα της κοινωνίας που ζουν. Ολονών μας δίνεται (ή επιλέγουμε) μία θέση στο 'παιχνίδι' γη. Για κάποιους αυτή η θέση είναι ισχυρότερη από κάποιους άλλους, όμως οι κανόνες του παιχνιδιού είναι ίδιοι για όλους. Ότι υπάρχει τέλος, υπάρχει σκηνικό και κανόνες που τους φτιάχνουν οι άνθρωποι. Και είναι τόσο τρομακτική αυτή η δύναμη που έχει ο καθένας να αυτοορίζεται, με κόστος φυσικά,που προτιμάμε τις περισσότερες φορές να υπακούμε μόνιμα στις εξουσίες και τα 'προ(σ)τάγματα' των άλλων. Είναι πιο δύσκολο το να ψάξουμε να βρούμε τον γονέα, το δάσκαλο, τον μάνατζερ, τον κυβερνήτη, τον παππά μέσα μας από το να υποκλιθούμε στις αυθεντίες των άλλων, ακόμα και αν μας πηγαίνουν στη δυστυχία μας. Ποιός έχει λοιπόν την εξουσία για τη ζωή σου; Ποιός παίρνει αποφάσεις; Ποιός τις εφαρμόζει; Με ποιές αξίες θέλεις να ζείς τη ζωή σου; Πώς αισθανεσαι για τις αξίες που επικρατούν τώρα στην κοινωνία που ζεις; Τί κάνεις για αυτό; Σε τί είδους κοινωνία θέλεις να ζείς το παιδί σου ή κάποιος που αγαπάς; Ποιά αποτυπώματα θα ήθελες να αφήσεις εδώ και όχι να τα πάρεις μαζί σου; Τί σπαρταράει στη ψυχή σου που δεν το έχεις ακούσει και ζήσει ακόμα; Εάν βρείς το χρόνο και τη δύναμη να σκεφτείς αυτές τις ερωτήσεις και οι όποιες απαντήσεις δείχνουν σε πολλές κατευθύνσεις, τότε πιθανότατα να ζείς τεμαχισμένος/η/ο ανάμεσα σε ορφανά 'θέλω' και 'πρέπει' που αναζητούν γονείς! Να είστε σίγουροι ότι όταν οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται με σεβαστοί και εκτίμηση για αυτό που είναι και θέλουν, θα βρίσκουν πάντα το δρόμο προς τον ανώτερο εαυτό τους και το φώς. Με αγάπη, Παναγιώτης Αγαπητέ Αναγνώστη,
Φαίνεται ότι όσο περισσότερο μένουμε σε καραντίνα, τόσο πιο ενδιαφέροντα πράγματα συμβαίνουν. Τις τελευταίες ημέρες έχουν γίνει σε όλα τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης αποκαλύψεις ότι άνδρες σε θέσεις εξουσίας έχουν καταχραστεί τη δύναμή τους για να κακοποιήσουν και να προσβάλλουν άνδρες ή γυναίκες συναδέλφους τους. Φάνηκε ότι ο "ασκός του Αιόλου" έχει ανοίξει και όλο και περισσότεροι άνθρωποι, κυρίως γυναίκες, βγαίνουν για να μιλήσουν για τη λεκτική, σωματική ή συναισθηματική κακοποίηση που έχουν βιώσει. Το "γιατί τώρα;" είναι μία ερώτηση που χρησιμοποιείται συχνά στη θεραπεία για να τοποθετήσει ένα προς συζήτηση ζήτημα μέσα σε ένα πλαίσιο και να δώσει κάποια προοπτική στην παρούσα κατάσταση, αλλά αισθάνομαι ότι σε αυτό το θέμα, το ερώτημα είναι κάπως άσχετο. Επειδή "τώρα είναι η ώρα να μιλήσούμε ελεύθερα και η κοινωνίας να ακούσει" πολλά θύματα δηλώνουν. Ίσως έχουν δίκιο, καθώς φαίνεται μια καλή ευκαιρία λόγω της υποχρεωτικής ενδοσκόπησης που επιβάλλει η καραντίνα και των επακόλουθων συνειδητοποιήσεων. Το όλο θέμα έγινε τεράστιο πολύ γρήγορα και μου θύμισε ένα άρθρο που ήθελα να γράψω για διασημότητες και την επιρροή τους. Παρατηρώ εδώ και πολλούς μήνες πώς διάφοροι ηθοποιοί, τηλεοπτικοί παρουσιαστές, τραγουδιστές και άλλοι διάσημοι άνθρωποι διαφημίζουν μέσω των κοινωνικών τους δικτύων διάφορα προϊόντα, από κράκερς και τυρί μέχρι τηγάνια και αυτοκίνητα. Για ένα λεπτό σκέφτηκα ότι ήμασταν πίσω στη δεκαετία του '90, όπου οι διαφημίσεις κατά τη διάρκεια ενός προγράμματος διαρκούσαν περισσότερο από το ίδιο το πρόγραμμα. Σκέφτηκα με τον εαυτό μου: "Δεν μπορεί ακόμα να συμβαίνει; Οι άνθρωποι αγοράζουν στα αλήθεια πράγματα που τους προτείνουν οι αγαπημένοι τους ηθοποιοί;'' και έμεινα να επεξεργάζομαι αυτή τη σκέψη για λίγο. Μπορώ να καταλάβω πώς οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να θαυμάσουν κάποιον ειδικό, να πάρουν ελπίδα και θάρρος από ανθρώπους που έχουν επιτύχει κάτι αρκετά μεγάλο στη ζωή τους, αλλά ο βαθμός στον οποίο συμβαίνει αυτό δεν μου γίνεται εύκολα κατανοήσιμο. Αυτό ήταν, επίσης, ακριβώς αυτό που σκεφτόμουν όταν σπούδαζα μέσα μαζικής ενημέρωσης, επικοινωνία και διαφήμιση: "οι άνθρωποι δεν ξέρουν τί χρειάζονται και τί τους αρέσει και χρειάζονται κάποιον διάσημο για να τους πει τί να αγοράσουν;! Και μετά στράφηκα στην ψυχοθεραπεία... Καταλαβαίνω ότι οι άνθρωποι χρειάζονται καθοδήγηση. Χρειαζόμαστε ένα δάσκαλο στο σχολείο για να μας μεταδώσει κάποια γνώση, χρειαζόμαστε τους γονείς μας ως οδηγούς για να μας δείξουν τι είναι καλό και κακό στη ζωή στις νεαρές ηλικίες, είναι υπεύθυνοι για να μας κρατήσουν ζωντανούς και κάπως λειτουργικούς, ικανοποιημένους και ίσως ευτυχείς. Αργότερα κάνουμε τις πρώτες μας δουλειές και υπάρχει κάποιος ανώτερος που "ξέρει καλύτερα" και ήταν στη δουλειά για περισσότερο από εμάς. Θαυμάζουμε αυτό το άτομο και το κοιτάμε με δέος, καθώς έχει επιτύχει κάτι που θέλουμε να επιτύχουμε και εμείς, για να γίνουμε ειδικοί της τέχνης μας, όποια κι αν είναι αυτή! Δεν υπάρχει τίποτα απαραιτήτως λανθασμένο στο να έχουμε πρότυπα και ανθρώπους που θαυμάζουμε. Χρειαζόμαστε πραγματικά αυτούς τους ανθρώπους ως βοηθούς για να ρίχνουμε φως στο μονοπάτι μας. Συνήθως, αυτοί οι άνθρωποι κατέχουν ιδιότητες και επιτεύγματα που θέλουμε για τον εαυτό μας πολύ έτσι, μέσω αυτών, συνδεόμαστε με τη δυνατότητα της ευτυχίας και της επιτυχίας. Τι συμβαίνει, όμως, όταν οι αξίες τους είναι αντίθετες με τις δικές μας; Τι συμβαίνει όταν το ίδιο πρόσωπο που κοιτάμε και σεβόμαστε, μας προσεγγίζει με τρόπο που ξεπερνά τα προσωπικά ή / και επαγγελματικά μας όρια; Τι κάνουμε τότε; Φαντάζομαι ότι αισθανόμαστε σοκ, σύγκρουση και απογοήτευση ότι το πρόσωπο που ήταν μια σημαντική φιγούρα για εμάς, αποδεικνύεται ότι είναι κάποιος που όχι μόνο δεν μας αρέσει, αλλά και που πρέπει να προφυλαχτούμε. Ο 'καθοδηγητής' μας γίνεται η απειλή μας, ένας εχθρός που πρέπει να σταθούμε απέναντί του και να θέσουμε τα σαφή μας όρια. ενώ είμαστε οι "αρχάριοι", οι "νεοφερμένοι" και οι "κανούργιοι" στην εργασία και στη ζωή. Φαντάζομαι ότι μερικοί άνθρωποι θα αποφασίσουν αμέσως να εγκαταλείψουν την κατάσταση ή τον τόπο ή θα την πολεμήσουν μέχρι να βρουν δικαιοσύνη και ειρήνη μέσα τους. Κάποιοι άλλοι άνθρωποι μπορεί να μην κάνουν τίποτα, επειδή χρειάζονται τη δουλειά ή φοβούνται να αμφισβητήσουν την εξουσία, αισθάνονται σύγχυση, ντροπή και ενοχή για αυτό που συνέβη κατηγορώντας τους εαυτούς τους για ο,τιδήποτε μπορεί να οδήγησε στην κατάσταση. Η βασική αιτία και στις δύο προαναφερθείσες καταστάσεις για μένα είναι παρόμοια, "η υπευθυνότητα της εσωτερικής αρχής". Ειδικά, αλλά φυσικά όχι αποκλειστικά, η ελληνική νοοτροπία υποθέτει ότι ένας γονέας, ένας δάσκαλος, μια αρχή, μια διασημότητα δεν πρέπει να αμφισβητούνται καθώς είναι ειδικοί κάποιου είδους. Αυτό οδηγεί αυτόματα σε εσωτερίκευση αυτού του ατόμου ως ανώτερου, "ξέρουν κάτι περισσότερο για να με χαρακτηρίζουν έτσι" κλπ. Βλακείες! Όταν πιστεύουμε ότι κάποιος είναι καλύτερος από εμάς λόγω της θέσης τους, της γνώσης τους, της εμπειρίας τους, της εμφάνισής τους, των επιτευγμάτων τους κλπ, είναι σαν να τους δίνουμε τη δύναμη να την ασκήσουν σε εμάς όπως θέλουν. Δεν μιλώ εδώ για σεβασμό. Ο σεβασμός είναι μια πολύ υγιής αξία που ένα άτομο μπορεί να κερδίσει με τις ενέργειές του και ό, τι αντιπροσωπεύει. Μιλώ για τη δική μας άποψη για τον εαυτό μας. Ευτυχώς με την πάροδο των ετών, υπήρξαν βελτιώσεις και δεν χτυπάμε, για παράδειγμα, τα παιδιά στα σχολεία όπως οι γονείς μας συνήθιζαν να βιώνουν για να γίνουν "καλοί άνθρωποι". Η μετάδοση της γνώσης και των αξιών μέσω του φόβου ή των σκληρών συμπεριφορών αποτελεί κάτι τόσο ξεπερασμένο και έχει αποδειχθεί σαφώς ότι πονάει περισσότερο από το υποτιθέμενο καλό που κάνει. Στην πραγματικότητα, πονάει σε πολλαπλά επίπεδα, απο τα οποία το πιο σημαντικό για μένα είναι ότι το άτομο χάνει τη σύνδεση με τη δική του 'εξουσία'. Μαθαίνουν από την αρχή ότι είναι εδώ για να υπακούσουν τους γονείς τους, τους δασκάλους τους, τον Θεό, όποιον έχει κάποια δύναμη. Φυσικά, ακολουθώντας την τακτική του φόβου, της επιβολής και της τιμωρίας, δημιουργούμε είτε υπακοή είτε αντίσταση. Η υπακοή δημιουργεί "σκλάβους" και ανθρώπους που μαθαίνουν να βάζουν τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων πάνω από τις δικές τους. Η αντίσταση δημιουργεί "αντάρτες" που διαμαρτύρονται συνεχώς ενάντια στην εξουσία, τις αρχές και της γνώμη τους. Και τα δύο άκρα μπορεί να είναι προβληματικά για ένα άτομο και δημιουργούν ένα διαχωρισμό στη συνείδητότητά μας, όπου ένα ανέκφραστο, ασυνείδητο μέρος μας προβάλλεται σε κάποιον (καλό ή κακό) άλλο έξω από εμάς. Ένας "υγιής" και ελεύθερος ενήλικας είναι κάποιος που μπορεί να ασκήσει τη δική του ελεύθερη βούληση, να επιλέξει τι θα κάνει με βάση τις δικές του αξίες και όχι με βάση αυτό που έχει μάθει "πρέπει να κάνει". Είμαστε όλοι απίστευτα μοναδικοί και ξεχωριστοί, επομένως δεν μπορούμε να έχουμε κανόνες που ισχύουν για όλους μας χωρίς εξαιρέσεις. Αυτό που μπορούμε να μάθουμε και να ζητήσουμε, όμως, τόσο από τον εαυτό μας όσο και από τους άλλους είναι η αξιοπρέπεια, ο σεβασμός των δικών μας πεποιθήσεων, των ορίων, των αξιών και των επιθυμιών για το πώς διαθέτουμε τον εαυτό μας. Είναι αυτή η 'αυτο-εξουσία' που πραγματικά κρίνει και αποφασίζει αν μια εμπειρία είναι προς όφελός μας ή όχι, και τότε μπορούμε να αναλάβουμε τη σχετική δράση. Είναι αυτή η 'εσωτερική αρχή' που μπορεί να αποφασίσει αν έχει αξία για εμάς να αγοράσουμε το προϊόν που ο αγαπημένος μας ηθοποιός μας παρουσιάζει τόσο ειδυλλιακά. Μπορεί να αποτελεί δια βίου διαδικασία το να συνειδητοποιήσουμε ποιες μάσκες φορούμε, από πού προέρχονται, αν μας ταιριάζουν ή όχι, επιλέγοντας τη μάσκα που αισθάνόμαστε περισσότερο ότι μοιάζει στον αυθεντικό εαυτό μας. Είναι πάντα μια πολύ προσωπική επιλογή... Με αγάπη, Παναγιώτης |
Παναγιώτης ΓουμαλάτσοςΨυχοθεραπευτής, Transformational Coach και Archives
May 2020
Categories |
RSS Feed
