Επαναπροσδιορίζοντας την Κανονικότητα στο Σήμερα

Αγαπητέ αναγνώστη,

Έχει περάσει αρκετός καιρός από το τελευταίο μου άρθρο και αυτό γιατί χρειαζόταν χρόνος και επεξεργασία των κυρίως επίκαιρων θεμάτων. Όπως πάντα η γραφή μου τροφοδοτείται από προσωπικά βιώματα και επεξεργασία και από την ευρύτερη παρατήρηση της συλλογικής συνειδητότητας.

Το σημερινό θέμα είναι ένα τεράστιο ζήτημα και αφορά σε πολλά άλλα επιμέρους θέματα. Θα προσπαθήσω να το αναπτύξω κατανοητά και εύχομαι να έχει κάποιο όφελος σε εσένα που αφιερώνεις το χρόνο και την προσοχή να το διαβάσεις.

Ο λόγος περί κανονικότητας... 
Της κατάστασης εκείνης που τόσο επιθετικά και απρόοπτα ανατράπηκε με την εμφάνιση και τις συνέπειες από το κορωνοϊό που φαίνεται να μην έχουν τέλος. Είτε προκλήθηκε από λάθος, είτε έγινε συνειδητά με άλλους σκοπούς, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, ότι η ανθρωπότητα στο σύνολό της σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό μοιράστηκε ένα κοινό βίωμα, την ίδια απειλή και χρειάστηκε να προσαρμοστεί για να την αντιμετωπίσει με στόχο πάντα την επιβίωση.
Κυβερνήσεις, συλλογικότητες και άτομα πήραμε έκτακτα μέτρα περιορισμού, κλεισίματος συνόρων, εμβολιασμών, ατομικής προστασίας και τόσα άλλα με μοναδικό σκοπό το να παραμείνουμε ζωντανοί εμείς και οι άλλοι γύρω μας.

Βιώσαμε μια ακραία συνθήκη που όμως δεν απέχει πολύ ως αξία από αυτό που φροντίζουμε ή καλούμαστε να φροντίσουμε καθημερινά για τις ζωές μας, να παραμείνουμε, δηλαδή, ζωντανοί. Εργαζόμαστε για να βγάλουμε χρήματα,  τρεφόμαστε, χρησιμοποιούμε σπίτια, ενέργεια και μέσα μεταφοράς για ασφάλεια και επέκταση δραστηριοτήτων, έχουμε δημιουργήσει ολόκληρα συστήματα προκειμένου να αυξήσουμε τις πιθανότητες της επιβίωσής μας, π.χ. παλιότερα μια ασθένεια μπορεί να σκότωνε μαζικά ανθρώπους, τώρα με την εξέλιξη της ιατρικής και την έρευνα αυτή μπορεί να θεραπεύεται ή να γίνεται διαχειρίσιμη. 

Είναι διαρκής και επίπονη η προσπάθεια για επιβίωση και πολλές φορές με όσα πασχίζουμε καθημερινά ξεχνάμε το πόσα έχουμε ήδη πετύχει και τις ανέσεις και ευκολίες που διαθέτουμε. Για παράδειγμα, αν οι καιρικές συνθήκες δεν το επιτρέψουν τότε μπορεί για μια εποχή να μην έχουμε το αγαπημένο μας φρούτο π.χ. κάτι που γενικά θεωρούμε δεδομένο. Αυτό ακριβώς αποτελεί και την κανονικότητά μας.

Το δεδομένο χαρακτηριστικό, ζητούμενο, συμπεριφορά μας που μέσα από αυτή τη βεβαιότητά μας μπορούμε να δομήσουμε και τους εαυτούς μας και τις ζωές μας. Αν κάθε πρωϊ ξυπνάγαμε και δεν ξέραμε αν θα βρίσκαμε κάτι να φάμε, τότε θα ξυπνάγαμε με περισσότερη αγωνία και η επιβίωσή μας θα ήταν περισσότερο επισφαλής όπως ήταν κάποτε,

Όπως έχω ξαναγράψει όμως, ο άνθρωπος, ακριβώς επειδή κατάφερε να δημιουργήσει τις συνθήκες εκείνες που θα του επιτρέψουν να εγγυηθεί ή να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες επιβίωσής του, μπόρεσε να εξελιχθεί και νοητικά, συναισθηματικά και πνευματικά. Αυτή η εξέλιξη αφορά και στο πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, ότι, δηλαδή, έχουμε συναισθήματα, έχουμε πνευματικές ανάγκες κλπ αλλά και στο πώς δημιουργούμε τον κόσμο γύρω μας βάση αυτών, εκφράζουμε τα συναισθήματά μας στις σχέσεις μας, δημιουργούμε ναούς παραδείγματος χάριν προκειμένου να ικανοποιήσουμε μία πνευματική μας ανάγκη κλπ. Προσπαθούμε, λοιπόν, να ικανοποιήσουμε το σύνολο των αναγκών μας και να ζήσουμε βάση της ολότητας της φύσης μας μέχρι του σημείου που κάθε φορά την αντιλαμβανόμαστε.

Όλα αυτά αποτελούν, συνειδητά ή μη, το σύνολο αυτού που θεωρούμε κανονικό και ο καθένας μπορεί να ορίσει για τον ίδιο τί είναι αυτό. Για έναν άνθρωπο που γεννήθηκε τυφλός, κανονικότητα είναι να μην βλέπει και ενδεχομένως να χρειάζεται κάποια ειδική βοήθεια για να συμμετάσχει στην οργάνωση της ζωής όπως έχει γίνει από ανθρώπους που βλέπουν. Ένας τυφλός βιώνει τον κόσμο διαφορετικά από έναν άνθρωπο που βλέπει.  Αυτή η διαφορά στον τρόπο έχει όμως κάποια αξιακή διαφορά; Είναι δηλαδή 'ανώτερος' αυτός που βλέπει, από αυτόν που δεν βλέπει και με ποιά κριτήρια ορίζεται αυτό;
Η ανθρωπότητα έχει δώσει διάφορες απαντήσεις ανά τους αιώνες σε τέτοια αξιακά και δικαιωματικά ερωτήματα, όπως π.χ. το γεγονός ότι σε πολλές χώρες οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου αρκετά πρόσφατα, γεγονός που καταδεικνύει ότι δεν θεωρούνταν άξιες από μεγάλη μερίδα αντρών, αν όχι όλους, για να έχουν αυτό το δικαίωμα.

Η συζήτηση, προφανώς, για το ποιός έχει την εξουσία ιστορικά για να ορίσει αυτά τα δικαιώματα είναι μεγάλη και δεν έχω πρόθεση να την επεκτείνω εδώ. Θεωρώ ενδεχομένως πιό χρήσιμο να αναλογιστούμε το ίδιο θέμα από λίγο διαφορετική σκοπιά.

Αρχικά, αναγνωρίζοντας (βλ. και τα παραπάνω παραδείγματα) ότι επειδή γεννηθήκαμε όλοι σε αυτή τη γή, δεν σημαίνει ότι έχουμε όλοι την ίδια εμπειρία, είτε σωματικά, είτε ψυχικά, είτε πνευματικά. Δύο άνθρωποι μπορεί να έχουν ζήσει ακριβώς το ίδιο πράγμα, αλλά να έχουν επηρεαστεί διαφορετικά για πολλούς λόγους, ιδιοσυγκρασία, προηγούμενα βιώματα, δίκτυο υποστήριξης κλπ. Οπότε μάλλον δεν βοηθάει να κάνουμε τις τεράστιες γενικεύσεις, που τόσο έχουμε συνηθίσει να κάνουμε σε μια μαζικοποιημένη από πολλές απόψεις κουλτούρα,  αν και όταν προσπαθούμε να γνωρίσουμε κάποιον. Οι ερωτήσεις ανοιχτού τύπου (''πώς είσαι'' αντί του ''καλά είσαι'') βοηθούν πιό πολύ από τις κρίσεις ή τα συμπεράσματα για να καταλάβουμε τον άλλον, εάν πραγματικά ενδιαφερόμαστε για αυτό.

Όταν προβαίνουμε σε κρίσεις και συμπεράσματα αυθαίρετα για τον άλλον, αυτό που κάνουμε είναι ότι φανερώνουμε τη δική μας κανονικότητα σε σχέση με τις προσδοκίες, αξίες και προτάγματα που έχουμε επιλέξει συνειδητά ή ασυνείδητα για τη ζωή μας. Για παράδειγμα, όταν κατακρίνουμε την ομοφυλοφιλία ως κάτι μη φυσιολογικό, τότε εκθέτουμε τη δική μας αντίληψη περί φυσιολογικότητας και μόνο, όχι δηλαδή του θεού ή της απόλυτης αλήθειας του κόσμου, που μπορεί απλά να αντιτίθεται σε αυτό που ένας ομοφυλόφιλος θεωρεί φυσιολογικό για τον εαυτό του. Δεν χρειάζεται, δηλαδή, την άδειά μας ένα ενήλικο ομοφυλόφιλο άτομο για να ζήσει τη ζωή της όπως αυτό τη θέλει συμπεριλαμβανομένης και της αυτοδιάθεσης τους σώματός της, αλλά και της ευρύτερης έκφρασης της.
Το πρόβλημα προκύπτει για το άτομο αυτό όχι λόγω της αυτοδιάθεσής του αυτής καθεαυτής, αλλά στα βιώματα της παιδικής του ηλικίας, εάν έχει μεγαλώσει σε μία οικογένεια και σε ευρύτερη κοινωνία που ήταν απορριπτική προς τον αυτοπροσδιορισμό του και τη σεξουαλικότητά του. Με απλά λόγια, της είπαν άμεσα και έμμεσα ότι αυτό που είναι και θέλει είναι λάθος βάση των κριτηρίων της (ετερο) κανονικότητας που ίσχυε στην εκάστοτε κοινωνία εκείνη την περίοδο.

Στην αρχαία Ελλάδα για την οποία είμαστε τόσο περήφανοι εμείς οι σύγχρονοι Έλληνες, ήταν επιτρεπτό οι γυναίκες να μην έχουν πολιτικά δικαιώματα και, ταυτόχρονα, οι άντρες αρέσκονταν στο να βρίσκονται ερωτικά μεταξύ τους με το πρόσχημα της μετάδοσης γνώσης και εμπειρίας. Αυτή ήταν η κανονικότητα τότε. Φαντάζομαι ότι και τότε θα υπήρχαν άντρες που δεν θα ήθελαν να κάνουν σεξ με άλλους άντρες και γυναίκες που θα ήθελαν να είναι ενεργές στην πολιτική ζωή του τόπου, αλλά δεν τους επιτρεπόταν.

​Για όσους συνειδητά ή ασυνείδητα το αγνοούν, επιτρέψτε μου να σας ενημερώσω/ υπενθυμίσω ότι αυτού του είδους η ομογενοποιημένη κανονικότητα δεν έχει εκλείψει στις μέρες μας. Ακόμα ξυλοκοπούνται και σκοτώνονται γυναίκες, επειδή τολμούν να πούν την γνώμη τους και να αντιταθούν σε έναν άντρα, σε μια άλλη γυναίκα ή σε ολόκληρο το πατριαρχικό σύστημα, ακόμη νεαρά άτομα διώχνονται και απορρίπτονται από την 'μήτρα', τους ανθρώπους που τους γέννησαν, επειδή έχουν διαφορετική σεξουαλική προτίμηση από τους ίδιους ή προσδιορίζονται διαφορετικά ως φύλο, ακόμα τρανς άτομα δεν μπορούν να βρούν 'κανονικές' δουλειές γιατί δεν είναι 'κανονικά'.
Βλέπουμε ότι το θέμα της κανονικότητας διέπει όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας, είτε εξωτερικά από το τί περιμένει η κοινωνία από εμάς, αλλά και εσωτερικά από το τί έχουμε ενσωματώσει εμείς ως 'σωστό', 'κανονικό', υγιές κλπ.

Η ιστορία και η συζήτηση δεν τελειώνουν όμως εδώ που είναι μια αφήγηση που όλοι λίγο πολύ ξέρουμε, τροφοδοτούμε και ας προσποιούμαστε ότι ξαφνιαζόμαστε κάθε φορά που την ξανακούμε. Το θέμα (για να μην πώ δράμα) στην ουσία του εξελίσσεται και περιπλέκεται όταν αυτή η απόρριψη της μη κανονικότητας συνεχίζει να ζεί. Το άτομο αν ξεπεράσει τους αυτοκτονικούς ιδεασμούς προκειμένου να δώσει τέλος στον πόνο της απόρριψης που ζεί, τότε ψάχνει να βρεί τρόπους να παραμείνει και ψυχικά ζωντανό. Κρύβει τη σεξουαλικότητα και τις προτιμήσεις του στο σημείο που γίνονται χτικιά και τοξικές συμπεριφορές αλκοολισμού, ναρκωτικών, ασύδοτων και επικίνδυνων σεξουαλικών πρακτικών αυτοκαταστροφής. Ταυτόχρονα ενσωματώνει ως μέρος της ταυτότητάς του ότι κάτι είναι κακό σε αυτό. Αφού έτσι κι αλλιώς οι ίδιοι του οι γονείς δεν το αγαπούν και εκτιμούν, ποιός θα το κάνει;  Μπορεί έτσι η απόρριψη να πάρει τη μορφή διπλής ζωής.
Είναι εντυπωσιακό το πόσους αμφιφυλόφιλους (bisexual) παντρεμένους με παιδιά μπορεί να βρεί κανείς στις εφαρμογές γκέι γνωριμιών που δεν γνωρίζει σχεδόν κανένας από το περιβάλλον τους για αυτή την κρυφή, την 'ανώμαλη΄, την 'πιπεράτη' διπλή ζωή τους που συχνά παίρνει τη μορφή κακοποιητικών σεξουαλικών πρακτικών (ξύλο κλπ).  Έτσι στις εφαρμογές, στις πιάτσες, στα σκοτεινά σοκάκια, στα διαστήματα μεταξύ δουλειάς και σπιτιού βρίσκει χώρο να υπάρξει η διαφορετικότητα που τόσο αρνείται η κοινωνία. 
Σκεφτείτε μόνο πόση απόρριψη θα δεχόταν ένας άνθρωπος που ομολογεί ότι έλκεται και από τα δύο φύλα! Σαφώς δεν του εγγυάται ευκολότερη διαβίωση η εξαπάτηση και το ψέμα ως στρατηγική, γιατί και η κοινωνία αυτοικανοποιεί  την κανονικότητά της σαν γάτα που γλύφεται συνέχεια και το υποκείμενο βρίσκει τρόπο να ικανοποιήσει έστω και κρυφά όλες τις επιθυμίες του.
Με κόστος φυσικά και το άγχος που κρύβει το ψέμα, αλλά και τον φόβο του να πληγώσει το /τη νόμιμο σύντροφο.

Το χειρότερο από την απόρριψη και κατάκριση είναι η διαιώνιση της υποκρισίας και η δημιουργία ψεύτικων ζωών. Γενιές επί γενεών έχουν ζήσει στο ψέμα δικαιολογόντας το πρώτιστα απέναντι στους εαυτούς τους, ότι δεν έγινε κάτι που κεράτωσαν, ότι έτσι είναι η ζωή με συμβιβασμούς και δυστυχισμένους γάμους, ότι κανείς δεν μπορεί πραγματικά να είναι ελεύθερος σε μία σχέση κλπ.  Όλα αυτά τα συμπεράσματα/ πεποιθήσεις είναι τα κανονιστικά κατάλοιπα παλαιότερων γενεών. Αυτά ήξεραν και έτσι επέλεξαν να ζήσουν. Κι όμως γιατί θα πρέπει να αναπαράγονται τυφλά;

Ακόμα ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι η τεκνοποίηση.
Για κάθε μέλος της κοινωνίας (αναφορά μου κυρίως είναι η ελληνική κοινωνία) από τη στιγμή της γέννησής τους υπάρχει η προσδοκία της τεκνοποίησης. Τί άλλο έχει να κάνει ένας άνθρωπος στη ζωή του από το να γίνει γονιός; Τί άλλο έχει νόημα στα μάτια της κανονικότητας από αυτό;
Έτσι γενιές επί γενεών κάνουν παιδιά επειδή αυτό θα γεμίσει τον χρόνο τους, θα τους δώσει υπαρξιακό νόημα και θα συνεχίσει την αποδοχή τους από την κοινωνία, χωρίς ποτέ να ρωτούν τους εαυτούς τους αν πραγματικά τα θέλουν, τι σημαίνουν τα παιδιά για τους ίδιους και, το σημαντικότερο, χωρίς να αναρωτιούνται βαθιά αν ο τρόπος που μεγαλώνουν τα παιδιά τους διαφέρει αρκετά από την όποια μορφή απόρριψης τυχόν βίωσαν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό από τους δικούς τους γονείς. Στην (ετερο) κανονικότητα δεν υπάρχει χρόνος για αναστοχασμό, για αυτογνωσία, για επεξεργασία εμπειριών, για επούλωση τραυμάτων και έτσι καταλήγουμε ξανά και ξανά να γίνονται γονείς άνθρωποι που είναι κατα βάθος παιδιά ψυχικά και στην προσπάθειά τους να ανταπεξέλθουν ψυχικά  στις απαιτήσεις της φροντίδας ενός παιδιού τραυματίζουν τα παιδιά τους με απόρριψη, αδιαφορία, έλλειψη αγάπης και ουσιαστικού ενδιαφέροντος στο όνομα απλά της αποδοχής από τους άλλους 'κανονικούς'. 
Έτσι, το ομοφυλόφιλο παιδί στο παραπάνω παράδειγμα, όχι μόνο αισθάνεται ότι υπάρχει κάτι 'λάθος' σε εκείνο, αλλά στερείται της καθοδήγησης, της υποστήριξης και αγάπης που κάθε άνθρωπος δικαιούται για να δημιουργήσει μια ευτυχισμένη ζωή, επειδή δεν υπάρχει κανείς γύρω του που θα μπορέσει να του τη δώσει και να το εκτιμήσει για αυτό που ακριβώς είναι. Είναι όλοι γύρω του παιδιά που μιμείται το ένα το άλλο στη βλακεία που παρέχει ασφάλεια και αποδοχή. Φυσικά θέλει τόλμη να αναγνωρίζει και να υποστηρίζει κανείς τη διαφορετικότητά του όποια και αν είναι αυτή, όπως επίσης θέλει τόλμη το να αναλογίζεται ένας γονιός αν αγαπάει το παιδί του (και του το δείχνει) πραγματικά για αυτό που είναι και άνευ όρων ή όχι. 

Προφανώς και υπάρχουν εξαιρέσεις και άνθρωποι που έχουν τολμήσει να κάνουν βαθιές ερωτήσεις στους εαυτούς ή έχουν επιλέξει να ζήσουν άλλης κανονικότητας ζωές. Τους ρωτήσαμε όμως πραγματικά με ανοιχτά αυτιά και καρδιά για το κόστος που πλήρωσαν γι' αυτήν τους την επιλογή (μοναξιάς κλπ);  Όχι με περισσότερο, αλλά με τον ίδιο τρόπο και ενδιαφέρον που θα ρωτάγαμε ένα γονιό τί θυσίασε ή πόσο δύσκολο ήταν να μεγαλώσει τα παιδιά που επέλεξε να κάνει.

Το παράδειγμα της σεξουαλικότητας ήταν ένα μόνο (βασικό δε) από τα χαρακτηριστικά εκείνα που συναντώ και στο θεραπευτικό πλαίσιο για τα οποία ένα άτομο στα πλαίσια μιας (ετερο) κανονικότητας μπορεί να απορριφθεί. Ακόμα και μέσα στην κανονικότητα μπορεί να υπάρχει απόρριψη, όταν ένας άντρας π.χ είναι πιο ευαίσθητος ή μια γυναίκα πιό δυναμική από το αναμενόμενο, όταν δηλαδή το ''πρότυπο'' δεν συμφωνεί με το ''πραγματικό'' για την ασφάλεια και την ασφαλή κατάταξή του πάντα.

Κι αυτά τα πρότυπα, διόλου τυχαία, ενσαρκώνονται ασυνείδητα συνεχώς από τους 'διάσημους'. Η τάδε γατούλα παρουσιάστρια, το 'καλό παιδί' ηθοποιός, ο εντυπωσιακός σκηνοθέτης που, εντελώς τυχαία, διαφημίζουν και προϊόντα που σου προτείνουν να τα αγοράσεις για να γίνεις λίγο σαν κι αυτούς, κανονικός, αναγνωρίσιμος, σημαντικός.

Ενώ συνηθίζω να κλείνω με προτρεπτικές ερωτήσεις, το σημερινό θέμα με εμπνέει τόσο που θα προτιμήσω να κλείσω με καταφάσεις. Από αυτές που δύσκολα μέσα σε τόση κανονικότητα βρίσκουν το φώς και τη θέση ισότητας που τους αντιστοιχεί.

Πίσω, λοιπόν, από κάθε πληγωμένο από απόρριψη παιδί βρίσκεται πάντα ένας πληγωμένος από απόρριψη γονιός που δεν έμαθε να αγαπάει και να φροντίζει τον εαυτό του. Ακόμα και αυτοί που αποκαλούμε νάρκισσους, είναι αυτοί οι άνθρωποι που κανείς δεν τους είδε και δεν τους αγάπησε πραγματικά για τις αδυναμίες, τις ανασφάλειες και τα λάθη τους και αποφάσισαν ασυνείδητα να κλειστούν σε ένα δωμάτιο μόνο με τον καθρέφτη τους ώστε να παραμένουν ασφαλείς βλέποντας συνεχώς το είδωλο τους (και μόνο).

Η αληθινή άνευ όρων αγάπη που συνηθίζουμε να λέμε ότι βιώνουν οι γονείς, δεν είναι καθόλου άνευ όρων, αν δεν έχουν αγαπήσει ή δεν προσπαθούν να αγαπήσουν τους εαυτούς τους βαθιά. Όταν αγαπά κανείς βαθιά, βλέπει ότι δεν υπάρχει κάποιος άλλος άνθρωπος που δεν αξίζει και αυτός αγάπη για αυτό ακριβώς που είναι.

Μάλλον ήρθε η ώρα μαζί με τόσα άλλα να επανεξετάσουμε τη σχέση μας με την κανονικότητα. Ό,τι δημιουργεί η φύση είναι κανονικό, δεν μας παίρνει την άδεια να το δημιουργήσει, δημιουργεί τον άνθρωπο και τα σκουλίκια και τις πεταλούδες και τα δέντρα και τα ψάρια.  Όλα αξίζουν αγάπη και το αν θα τους τα δώσουμε εξαρτάται από το πόσο συνδεόμαστε πραγματικά και άνευ όρων με αυτήν και με την υπόλοιπη ύπαρξη.

Μάλλον ήρθε η ώρα να επανεξετάσουμε τη σχέση μας με την πνευματικότητά μας μέσω της κανονικότητας. Με τον 'θάνατο του θεού' και τον φόβο που είχαμε απέναντι στην παραβίαση των κανόνων του, είμαστε απλά ανεξέλεγκτα ένστικτα που βρήκαμε τον καινούργιο μας θεό στον υλισμό, τρώμε, πίνουμε, υπερξοδεύουμε τους πόρους του 'σπιτιού' μας, της γης, προς ικανοποίηση μιας ανάγκης που δεν ικανοποιείται από υλικά αγαθά και αφορά την ψυχή μας. Δεν ισχυρίζομαι ότι η ύλη δεν έχει και αυτή την αξία της, αλλά ρωτήστε γύρω σας όποιον θεωρείτε πετυχημένο, σοφό, ευτυχισμένο πώς τις ορίζουν και φαντάζομαι  ότι οι απαντήσεις τους θα συγκλίνουν στην ηρεμία της ψυχής, στην αγάπη, στην αποδοχή αυτού που υπάρχει, γιατί οποιοσδήποτε πόλεμος εξωτερικά σημαίνει και πόλεμος εσωτερικά ενός κομματιού μας ενάντια ενός άλλους ως ανθρωπότητας και ως συλλογικής ψυχής.


Με αγάπη,
Παναγιώτης
​