Η Δύναμη της Συνήθειας και η Συνήθεια της Δύναμης

Αγαπητέ αναγνώστη,

Αυτό είναι το πρώτο μου δημοσιευμένο κείμενο γραμμένο στα ελληνικά και- καθόλου τυχαία- είναι εμπνευσμένο από τις παρατηρήσεις και την εμπερία των τελευταίων μηνών που μένω στην Ελλάδα.
Ακούω συχνά την λέξη 'συνήθεια' να χρησιμοποιείται με μια αίσθηση βάρους σαν να είναι κάτι πολύ δυνατό που μας κρατάει δέσμιους σε μια συγκεκριμένη, επαναλαμβανόμενη διαδρομή.

Όπως κάθε τί όμως, για να είναι ολόκληρο, έχει και την άλλη του όψη.
Και η άλλη όψη του 'τέρατος' της συνήθειας που μας 'καταπίνει' όταν μπαίνουμε σε αυτήν, είναι η δύναμη.

Συνήθεια δεν είναι αυτός ο απρόσωπος, αθώoς και ανεξέλεγκτoς υπόγειος διάδρομος που μπαίνουν οι άνθρωποι αναίτια απλά με την πάροδο του χρόνου.
Όταν οι άνθρωποι παγιώνουμε με συνεχή επανάληψη συμπεριφορές, καταστάσεις και συνθήκες (δυναμικές σχέσεων, καθημερινές πράξεις, απόψεις, ρουτίνες κλπ), δεν το κάνουμε τυχαία και χωρίς λόγο. Ουσιαστικά έτσι κατασκευάζουμε τους χώρους δύναμης και ασφάλειας μας. Μέσα  σε αυτούς επιβεβαιώνεται η ύπαρξή μας, αισθανόμαστε ασφαλείς και ενισχύουμε καθημερινά την σταθερότητά μας. 
Ένας άνθρωπος με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (Obsessive Compulsive Disorder- OCD), για παράδειγμα, παρουσιάζει ίδιες συμπεριφορές σε μεγαλύτερο βαθμό. Ελέγχει πολλές φορές τις συσκευές πρίν φύγει απο το σπίτι, επαναλαμβάνει τις ίδιες ρουτίνες (π.χ. πλύσιμο χεριών) με τον ίδιο τρόπο και όλα αυτά με το ίδιο αίτημα, να απαντήσει στο συναίσθημα της αγωνίας και του φόβου για την μη τάξη.

Στην παιδική ηλικία πολλών ανθρώπων η μη τάξη (η έλλειψη συστηματικών κανόνων οργάνωσης του περιβάλλοντος και των σχέσεων μέσα σε αυτό)  συνδεόταν με επώδυνα συναισθήματα, όπως την αγωνία της τιμωρίας και του φόβου αφού το περιβάλλον (γονείς, άλλα σημαντικά πρόσωπα, σχολείο κλπ) δεν μπορούσε να εγγυηθεί την ομαλή και σταθερή πραγματικότητα και ασφάλεια μέσα σε αυτήν όπου ένας άνθρωπος μπορεί να δομήσει μια αίσθηση εαυτού. Το τί είναι 'σωστό', αποδεκτό και τελικά ωφέλιμο για το περιβάλλον (βλέπε συνολικά κοινωνία) και για εμάς μπορεί να ήταν πολύ ή καθόλου συγκεκριμένα ή/ και αντιφατικά μεταξύ τους.

Το τί θέλουμε, τί μας αρέσει, τί νιώθουμε, τί κάνουμε κλπ και τα αντίθετά τους, αυτά που απορρίπτουμε, συνθέτουν μια αίσθηση συνέχειας του εαυτού συνειδητά ή ασυνείδητα. Όλα αυτά υπάρχουν κάτω απο την 'ομπρέλα' του 'αυτός είμαι' και επειδή γίνονται σε επανάληψη, εξακολουθώ να είμαι ο ίδιος.
Η αίσθηση συνέχειας του εαυτού και όπως αυτή φανερώνεται μέσα απο τις πράξεις μας, μας δίνει το αίσθημα ασφάλειας και σταθερότητας στον κόσμο, που χρειαζόμαστε, για να συνεχίσουμε να οικοδομούμε την ζωή μας πάνω σ' ένα 'στέρεο έδαφος΄.
Για φανταστείτε τί θα γινόταν αν κάθε μέρα ξυπνάγαμε και κάναμε διαφορετικά πράγματα ή τα ίδια πράγματα με διαφορετικό τρόπο ή είχαμε διαφορετικά 'θέλω' και τελικά ήμασταν πολύ διαφορετικοί; 
Πόσο πιο δύσκολος και χαοτικός θα  γινόταν ξαφνικά ο κόσμος μας!

Ή μήπως είναι και έτσι; Ή μήπως ξυπνάμε με διαφορετικές σκέψεις κάθε μέρα, σε διαφορετικό σημείο του κρεβατιού, λέγοντας 'καλημέρα' με διαφορετικό τρόπο, σε διαφορετικούς ανθρώπους κάνοντας ίσως παρόμοια πράγματα με διαφορετικό τρόπο ή σε διαφορετικό χρόνο και σ' έναν κόσμο αβέβαιο και συνεχώς μεταβαλλόμενο; Μήπως αυτοί δεν είναι λόγοι για να ταρακουνήσουν οποιαδήποτε αίσθηση συνέχειας εαυτού δημιουργήσαμε την προηγούμενη μερα;

Το σχόλιο μου εδώ δεν στοχεύει να αποδείξει αν είναι 'καλή' ή 'κακή' η συνήθεια, αλλά να υπογραμμίσει ότι στον 'χώρο' της συνήθειας συμβαίνουν δυο πράγματα ταυτόχρονα: η 'παράδοση' σε μια ροή πράξης, αποτελέσματος και κατάστασης που κάποιες φορές βιώνεται ως 'αδυναμία αλλαγής' της συνήθειας (π.χ συνήθεια του τσιγάρου) και ταυτόχρονα η εξάσκηση της δύναμής μας (και ελέγχου) να ορίσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο μας μέσα απο το πεδίο δράσης μας, εκεί όπου το άγνωστο περιορίζεται στο ελάχιστο πιθανό.
Σ' αυτό το ελεγχόμενο πεδίο, γινόμαστε οι 'βασιλιάδες του κάστρου' μας και ο,τιδήποτε άγνωστο, διαφορετικό και περίεργο αποτελούν απειλή, ειδικά όταν πρόκειται για δικά μας καταδιωκόμενα κομμάτια.

Προς χάριν της επίγνωσης, της ανάπτυξης και της ελευθερίας μας, μήπως να αναρωτηθούμε την επόμενη φορά 'ποιόν' και 'τί' εξυπηρετεί αυτό που συμβαίνει και αυτό που κάνουμε;


Με αγάπη και εκτίμηση,
Παναγιώτης